Γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και την πληροφορία (4/6/2021)

    

 Κρίνοντας από τα ηχηρά λόγια που φτάνουν στα αυτιά μου μέσα στη διπλή απομόνωσή μου, καταλαβαίνω ότι αυτοί που κατέχουν την εξουσία και τα μέσα θέλουν να επιβάλλουν, ποιος ξέρει για ποσοστή φορά, έναν τρόπο ζωής αφύσικο, να ξαναστήσουν τον κόσμο και την ζωή απ’ την αρχή, κατά πώς τους συμφέρει. Οι Επικυρίαρχοι. 

      Κάθε τρόπος που επιβάλλεται και δεν ανακαλύπτεται εξυπηρετεί τα συμφέροντα αυτού που τον επιβάλλει. Αναρωτιέται κανείς τι θα φέρει ο τρόπος ζωής που επιβάλλει η νέα τάξη και η τεχνολογική λατρεία, με άλλα λόγια η γραμμική αντίληψη της ιστορίας, ή το τέλος της ιστορίας, σύμφωνα με την φιλοσοφική εκτίμηση της νέας τάξης. Άραγε, θα φέρει τον απανθρωπισμό του ανθρώπου, το τέλος του κριτικού σκέπτεσθαι, την κυριαρχία του αυτοματισμού, αναρχία, φεουδαρχία των μεγάλων υπερεθνικών επιχειρήσεων, το χάος και πάλι από την αρχή; 

     Ο κόσμος ήταν ακίνητος και ο άνθρωπος, σε κίνηση και δράση, τον μελετούσε. Ο χρόνος ήταν δικός μας. Τώρα ο κόσμος των Επικυρίαρχων κινείται και εμείς, οι άνθρωποι, είμαστε ακίνητοι, άβουλοι, αμέτοχοι. Μας έκλεψαν τον χρόνο. Ο χρόνος όμως είναι η ίδια η ζωή. Γίναμε ανελεύθεροι θεατές εγκάθετοι και όχι δράστες. Δεν τους αρκεί όμως αυτό. Θέλουν και να σκεπτόμαστε όπως αυτοί ορίζουν. 

     Ο πρωτόγονος πίθηκος εξελίχθηκε, κυρίως λόγω της ικανότητας του αντίχειρα των άνω άκρων, να παίρνει αντικριστή θέση απέναντι στα άλλα δάχτυλα. Αυτό του επέτρεψε να σταθεί όρθιος και να συλλέγει τροφή ενώ συγχρόνως έγινε ικανός να κατασκευάζει πρωτόγονα εργαλεία και όπλα. Έτσι εξελίχθηκε ο άνθρωπος. Ο οποίος δεν εμφανίστηκε από το πουθενά ως λογικό και σκεπτόμενο ον και ούτε γεννιέται έτσι μέχρι σήμερα. Όλη η συμπεριφορά του, μέχρι τώρα, είναι αποτέλεσμα μάθησης, κυρίως μέσω της μίμησης. Αναπτύχθηκε ατομικά και κοινωνικά μέσω του λόγου και της σκέψης. Είναι γνωστό εξάλλου και αποδεκτό ότι το DNA του ανθρώπου διαφέρει από αυτό του πιθήκου ελαχιστότατα. 

   

     Η μηχανιστική ερμηνεία του κόσμου και της ζωής η οποία είναι κοινή λόγω της γνώσης που διαθέτει ο πολύς κόσμος δηλαδή ότι ο άνθρωπος και η φύση έχουν την τελειότητα της λειτουργίας μιας τεράστιας μηχανής. Αυτή η ερμηνεία χρησιμοποιεί την ποσότητα και την μορφή για να αποδώσει νόημα στα πράγματα. Αυτές οι δύο έννοιες, ποσότητα και μορφή, είναι εύκολο να γίνουν μετρήσιμα αντικείμενα ενώ η ποιότητα δεν μπορεί να μετρηθεί παρά μόνον υποκειμενικά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον οι διάφορες «επιστημονικές» θεωρήσεις δεν ανταποκρίνονται σε ολική θεώρηση ούτε του κόσμου ούτε της ζωής. 

   Η πληροφορία είναι μία σύνθετη κατάσταση φέροντος και φερομένου. Το νόημα δηλαδή έχει ανάγκη ενός μέσου, ενός φορέα δηλαδή, για να μεταφερθεί και έτσι να επιτευχθεί η επικοινωνία. Η κοινωνία των ανθρώπων χρησιμοποιεί τον λόγο και την κοινή συνύπαρξη, ο λόγος με οποιαδήποτε μορφή του (λέξη, σύμβολο, σχήμα, σήμα κλπ) αφορά στην ανταλλαγή πληροφοριών με πρωταρχικό στόχο την επιβίωση και τελικά όλες τις εκδηλώσεις της ζωής. Η επιβίωση περιλαμβάνει τις υλικές ανάγκες που είναι απαραίτητες για την ζωή και επιβάλλονται από την ανθρώπινη φύση απρόθετα. Επιβάλλονται ακόμα απρόθετα από το υπάρχον φυσικό περιβάλλον, τουναντίον, εμπρόθετα από το τεχνητό περιβάλλον. 

    Η ζωή περιλαμβάνει για μια κοινωνική συνύπαρξη και σύνθετες διαδικασίες και δραστηριότητες πέραν της επιβίωσης. Θα μπορούσαμε εδώ να κάνουμε ένα χονδροειδή διαχωρισμό βίου και ζωής. Δηλαδή, μεταξύ της κατάστασης του ανθρώπου ως ζώο και ως λογικού και δημιουργικού όντος. 

      Ένας αλγόριθμος δεν περιλαμβάνει ποσοτικά ή κριτικά δεδομένα και έτσι δεν μπορεί να θεωρηθεί αντικειμενικά πλήρης. Τι του λείπει; Το τυχαίο, η ποιότητα, η έμπνευση, οι οποίες είναι φυσικές καταστάσεις. Δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε κοινωνική ζωή γιατί αγνοεί την διαφορετικότητα μεταξύ των ανθρώπων και είναι εμπρόθετος, έχει στόχο δηλαδή, και τελεστικός συγχρόνως όμως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μέθοδος δημιουργίας και καλής τέχνης. Ο αλγόριθμος είναι μία μέθοδος αυστηρών κανόνων σε μία σειρά πράξεων για την επίτευξη ενός καθορισμένου από τα πριν στόχου. Στην ουσία, ορίζει μία εμπρόθετη τέλεση. Ποιος όμως ορίζει το στόχο; Αυτός που κατέχει την εξουσία και τα μέσα και το επιτυγχάνει με μείωση της ελευθερίας και της ελεύθερης βούλησης με διάφορες σειρές ελέγχων. Ο δέκτης δεν κατανοεί, δεν μεταβολίζει την εντολή αλλά την συνηθίζει. Συνήθως βίαια. Δεν συνειδητοποιεί το φερόμενο τμήμα της πληροφορίας, δηλαδή το νόημα, αλλά μόνον το φέρον σήμα, είτε αυτό είναι λόγος είτε εικόνα κλπ, έτσι, η μηχανή δεν μπορεί να διδάξει άλλες μηχανές, κενές προγραμματισμού, διότι η πρόθεση του προγραμματιστή θα είναι εγγεγραμμένη στις διαδικασίες και στο αποτέλεσμα. Απλό παράδειγμα: με βία δεν μπορείς να διδάξεις την ειρήνη. 

     Η δημοκρατία όπως είναι σήμερα στη δύση έχει πολλά ζητήματα εκκρεμή. Οι δημοκρατικοί θεσμοί πρέπει να βελτιωθούν, αλλά η χρήση του αλγόριθμου, σαν τρόπος διακυβέρνησης, δεν είναι δυνατόν να επιτρέψει αυτού του είδους την βελτίωση. Η φύση του αλγόριθμου δεν περιλαμβάνει διαλεκτική δυνατότητα. Είναι τελεστική. Δεν διακρίνει τη διαφορετικότητα. Είναι εμπρόθετος στόχου και απαγορεύει στον εντελόμενο κάθε διάλογο. Ο εντελόμενος πολίτης χάνει την αυτονομία και την ελευθερία του και υπάρχει σαν ενεργούμενο υποκείμενο μόνον.

    Η τελεστική ποιότητα του αλγορίθμου είναι μεγάλος πειρασμός για τους αρχομανείς κάθε επιπέδου, οι οποίοι δεν θα διστάσουν καθόλου να τον χρησιμοποιούν για να διατηρούν έτσι την εξουσία και τον πλούτο τους και να επιβληθούν στο λαό. 

       Η τεχνολογική κοινωνία ενσωμάτωσε την διακυβέρνηση των ειδικών επιστημόνων σε ρόλους που συγκρούονται με τους παραδοσιακούς πολιτικούς. Η κυριαρχία του υπολογιστή, ο οποίος προκαλεί φανερά πλέον στους χρήστες ψυχαναγκαστικές διαταραχές δίνοντας στον άνθρωπο τεράστια ποσά πληροφοριών για επεξεργασία σε ελάχιστο χρόνο, στην πραγματικότητα είναι μία αφύσικη προέκταση των δυνατοτήτων του ανθρώπινου εγκέφαλου, ένα τέρας μνήμης και ταχύτητας δηλαδή, το οποίο χρησιμοποιείται κατά κόρον σε όλες τις δραστηριότητες προς όφελος μιας ολιγαρχίας. Όφελος που μεταφράζεται σε εξουσία, πλουτισμό και κυριαρχία. 

     Οι μηχανές δεν μπορούν να έχουν συναισθηματική αντίδραση. Ούτε συνείδηση. Αλλά μόνον πρόγραμμα. Όσο και τέλειες να είναι. Το γεγονός ότι η τέχνη, κάθε τέχνη, διέρχεται κρίση στις μέρες μας, είναι αποτέλεσμα της καθολικής χρήσης μηχανών στην κοινωνία. Η τέχνη προϋπάρχει κάθε πολιτισμού, όπως και η ανθρώπινη ζωή. Εκφράζει τα συναισθήματα και τα ιδεώδη του κόσμου. Ήδη το αγαθό της τέχνης έχει μπει κάτω από την εξουσία της εκάστοτε άρχουσας τάξης, έχει γίνει αντικείμενο πλουτισμού και εξουσίας με απουσία του δημιουργού. Η βούληση της άρχουσας τάξης πληρεί τις ανάγκες επίδειξης πλούτου και εξουσίας εμπρόθετα και όχι πηγαία και δημιουργικά και υπηρετεί κυρίως τα συμφέροντά της. Υπήρχε, βέβαια, και η λαϊκή τέχνη, η οποία τώρα εξαφανίζεται λόγω της βιομηχανοποίησης και με την εξάπλωση του κοσμοπολιτισμού. Υπήρχαν, επίσης, η επαναστατική τέχνη και οι πρωτοπορίες. Κύριες αντίπαλες της κατεστημένης τέχνης. 

    Διαφαίνεται ότι ο αυτοματικός πολιτισμός που επιβάλλεται σήμερα θα είναι καταστροφικός για την δυνατότητα δημιουργίας έργων τέχνης αφού ισοπεδώνεται η διαφορετικότητα και η ελευθερία έκφρασης. Το έργο τέχνης προκαλεί στην συνείδηση του δημιουργού, όσο και στην συνείδηση του εραστή του, την αισθητική αρέσκεια σε διαφορετικούς βαθμούς μέχρι της ηδονής. Παρόλον ότι η ανθρώπινη αυτή αντίδραση είναι σύνθεση, αποτελούμενη από πολλά φυσιολογικά, συναισθηματικά ή γνωσιολογικά στοιχεία, αποτελεί ιδιαίτερο συνειδησιακό γεγονός για τον άνθρωπο και την κοινωνία. Η τέχνη είναι κοινωνική λειτουργία που σχετίζεται άμεσα με το δεδομένο κοινωνικό περιβάλλον. Εκτός, βέβαια, απ΄ τις λεγόμενες πρωτοπορίες που προηγούνται της εποχής τους. Σήμερα δεν υπάρχουν πρωτοπορίες στην τέχνη. Ένα συγχυσμένο συναίσθημα και μια ομοιομορφία που εκφράζει την ιλιγγιώδη αύξηση της αρνητικής εντροπίας της εποχής μας. 

     Τελειώνοντας, όσοι έχουν απατηθεί από τις εξαγγελίες της φτηνής τεχνολογικής φιλολογίας, να μην ελπίζουν ότι οι ανισότητες θα πάψουν σε μια πιθανή κοινωνία αυτοματοποιημένων ατόμων ή αυτομάτων. Οι ανισότητες θα πληθύνουν και θα δημιουργηθούν και νέες. Όλη η δήθεν επιστημονική παράκρουση περί της τεχνητής νοημοσύνης προβάλλει καθαρά, πλέον, σε όλους, την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης που μένει ασυμβίβαστη με το εφήμερο και τυχαίο χαρακτήρα της ανθρώπινης ζωής. Οι Επικυρίαρχοι θέλουν να ορίσουν και το μέλλον, παρόλον ότι με μόνη τη φυσική νοημοσύνη που κατέχουν οι πάντες κατάφεραν να καταστρέψουν την ζωή και τον άνθρωπο. 

    Οι μηχανές δεν έχουν συνείδηση ούτε ελεύθερη βούληση. Ποιότητες που δεν μπορούν από την φύση τους να εισαχθούν σε κανένα μηχανικό προγραμματισμό. Αυτό και μόνο αποκλείει τον επιδιωκόμενο αυτοματισμό της κοινωνίας και έτσι οι επίδοξοι επικυρίαρχοι θα αποτύχουν παρόλον ότι τα σχέδιά τους θα επιφέρουν μεγάλες καταστροφές.