Θηραμένης ο “κόθορνος”. (14/10/2017)


Στο προηγούμενο σημείωμα, εσκεμμένα παρέλειψα λεπτομέρειες για τη δραστηριότητα και το τέλος του. Είναι ένα τραγικό πρόσωπο και, κατά όχι τόσο παράδοξο λόγο, ένας πολιτικός άνδρας που θα μπορούσε να είναι σύγχρονος, θύμα της άκρατης φιλαρχίας του. Ένα αρνητικό πρότυπο πολιτικού.
Γεννήθηκε στην Κέα και υιοθετήθηκε, πράγμα πολύ συνηθισμένο στην εποχή του, όπως άλλωστε και σήμερα συμβαίνει σε ευφυή παιδιά πολυπληθών και πτωχών οικογενειών. Τον υιοθέτησε ο Άγνων, γιος του περίφημου στρατηγού των Αθηναίων Νικία. Έτσι βρέθηκε σε μια οικογένεια που είχε σημαντική θέση στην Αθήνα της εποχής. Έτυχε καλής εκπαίδευσης. Είχε μαθητεύσει κοντά στον συμπατριώτη του Πρόδικο. Πολλές πηγές αναφέρουν ότι υπήρξε μαθητής του Σωκράτη. Ο Θουκυδίδης τον αναφέρει ως άντρα ικανό, ευφυή και εύγλωττο.

Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις στην Αθηναϊκή Δημοκρατία. Στρατηγός επιτυχής σε πολλές επιχειρήσεις, κυρίως όμως πρωταγωνίστησε στην πολιτική σε τρεις άτυχες περιστάσεις.
Η ευκολία με την οποία άλλαζε πολιτική ή κόμμα του χάρισε την προσωνυμία του. Ο κόθορνος ήταν υπόδημα των ηθοποιών επί σκηνής, κοινό τόσο για το δεξί όσο και για το αριστερό πόδι. Σε χρήση και από τις πόρνες, δηλαδή, τόσο αντρικό όσο και γυναικείο. Μεταφορικά, κάτι που ταιριάζει σε όλες τις περιπτώσεις. Μοιάζει εξαιρετικά με ένα γυναικείο υπόδημα σύγχρονο και πολύ στη μόδα. Χαρίζει τουλάχιστον πέντε εκατοστά ύψους. Σε πολύ γενικές γραμμές η πολιτεία του Θηραμένη έχει πολύ σύγχρονο χαρακτήρα αν δεχθούμε ότι η φύση της πολιτικής καριέρας παραμένει αναλλοίωτη ανά τους αιώνες, άσχετα με τις εξελίξεις στην επιστήμη. Το ενδιαφέρον του πολιτικού περιλαμβάνει σε μέγιστο μέρος την προσωπική επιτυχία, ακόμη και ενάντια στο δημόσιο συμφέρον, το οποίο υποτίθεται ότι υπηρετεί ο πολιτικός.

Ο Θηραμένης ήταν πρωταγωνιστής στην κατάλυση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και στην επιβολή της αρχής των τετρακοσίων. Με την άρνηση του στρατεύματος που βρισκόταν στη Σάμο να δεχθεί την αλλαγή αυτή και όταν αντιλήφθηκε ότι αυτή η στάση θα υπερισχύσει εγκατέλειψε τους 400 και στράφηκε προς την παλινόρθωση της δημοκρατίας στην οποία πρωταγωνίστησε.
Κλασσικό παράδειγμα αλλαγής πολιτικής του τύπου «όπου φυσά ο άνεμος». Στάση που έχει επαναληφθεί πάρα πολλές φορές στη σύγχρονη εποχή και στην πατρίδα μας επίσης. «Πιστεύουμε εις τη δημοκρατία και εις τη λαοκρατία».

Ένα άλλο αμάρτημα των πολιτικών, πολύ συνηθισμένο, είναι να κατηγορούν τους αντίπαλους πολιτικούς για οτιδήποτε αρνητικό, ακόμη και για τις δικές τους παραλείψεις, την οικονομική δυσπραγία, ή τις στρατιωτικές ή διπλωματικές ήττες ακόμη και για τις φυσικές καταστροφές. Αυτά όλα οφείλονται πάντα μαζί με τα όσα δεινά μπορεί να εφεύρει η σκέψη, στον πολιτικό αντίπαλο.
Έτσι ο Θηραμένης μετά τη ναυμαχία των Αργινουσών, στην οποία ήταν τριήραρχος, κατηγόρησε τους στρατηγούς των Αθηναίων ότι εγκατέλειψαν τους ναυαγούς της μάχης και τα πτώματα των νεκρών, ενώ ο ίδιος είχε διαταχθεί με τον Θρασύβουλο και ορισμένες τριήρεις να περισυλλέξει από τη θάλασσα τους ναυαγούς και τους νεκρούς: κάτι που δεν έπραξε επικαλούμενος την τρικυμία. Στη δίκη που ακολούθησε ο Θηραμένης και οι ολιγαρχικοί, θέλοντας να εκμεταλλευτούν την κατάσταση απέδωσαν την ευθύνη στη Δημοκρατία. Ανάμιξαν στους συγγενείς των ναυτικών που πενθούσαν όχλο απατεώνων οι οποίοι ντυμένοι πένθιμα παρίσταναν τους αγανακτισμένους συγγενείς.
Είναι άξιο της προσοχής του μελετητή, ή απλά του εραστή της ιστορίας, το ότι το τέχνασμα αυτό χρησιμοποιήθηκε πάλι από τους ολιγαρχικούς, στη σύγχρονη εποχή, με το τέλος του εμφυλίου και τις δίκες που ακολούθησαν. Οι δίκες αυτές ήταν κυρίως εφαρμογές μίας πολιτικής εκδίκησης ενάντια στους αγωνιστές της αντίστασης από αυτούς που έμειναν άπραγοι στη διάρκεια της κατοχής. Είναι γνωστό εξάλλου και ιστορικά αποδείξιμο ότι η ολιγαρχία δεν στοχεύει σε νίκη μόνον αλλά και στη φυσική εξόντωση του αντιπάλου.
Πράγματι, το δικαστήριο καταδίκασε και εκτέλεσε με κώνειο τους στρατηγούς των Αθηναίων, αν και νικητές της ναυμαχίας.

Παρότι το σημείωμα αυτό δεν έχει ούτε από μακρυά φιλοδοξίες ιστορικής μελέτης, αναφέρεται και τρίτη περίπτωση όπου ο Θηραμένης έβαλε τα προσωπικά ωφελήματα πάνω από τα δημόσια.
Ανέλαβε κατά την πολιορκία των Αθηνών από τον Λύσανδρο να σταλεί σ’ αυτόν ως εκπρόσωπος της πόλης υποσχόμενος στους Αθηναίους ότι θα πετύχει ειρήνη χωρίς επαχθείς όρους για αυτούς. Εσκεμμένα καθυστέρησε την παραμονή του στο στρατόπεδο του Λύσανδρου και στη Σπάρτη, όπου πήγε στη συνέχεια, ελπίζοντας ότι αυτή η χρονική καθυστέρηση θα εξαναγκάσει τους Αθηναίους από την πείνα και τις στερήσεις να δεχθούν τους όρους που επέβαλλαν οι Λακεδεμόνιοι. Πράγματι έτσι συνέβει και ό,τι είχε υποσχεθεί ότι δεν θα συμβεί, συνέβει.
Επακολούθησε το πραξικόπημα των 30 τυράννων στο οποίο πρωταγωνίστησε με τον Κριτία.

Άθελά μου, μου έρχεται στο νου η καθυστέρηση των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές, όπου τα τελεσίγραφα μια επικείμενης καταστροφής έφεραν μια άλλη καταστροφή. Συγχρόνως όμως, και άτυπα, άλλαξαν όλο το σκηνικό και πολλοί νέοι ηγέτες, με μέλλον ή όχι, εμφανίστηκαν.
Όλα αυτά δεν διδάσκονται στα σχολεία, ούτε αναφέρονται ποτέ στα διάφορα «ταρατατζούμ» και στους εθνικούς λιβανωτούς, από τον πιο ελάχιστο δημαρχίσκο μέχρι τον αρχηγό του κράτους όπου όμως ακούγονται τα κενά νοήματος ξύλινα λόγια.

Ενώ γράφεται το σημείωμα αυτό, μαθαίνω ότι ο υπερδεξιός πρόεδρος παρευρέθη και εξεφώνησε λόγο πανηγυρικό στον εορτασμό της επετείου της «μάχης της ηλεκτρικής». Για όσους δεν γνωρίζουν, οι οποίοι δυστυχώς γίνονται όλο και περισσότεροι, η μάχη της ηλεκτρικής δόθηκε από γενναίους αγωνιστές του εφεδρικού ΕΛΑΣ της Αθήνας, προστατεύοντας το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο Κερατσίνι. Οι Γερμανοί, ως γνωστό αλλά και άγνωστο, υποχωρώντας, κατέστρεφαν τις βασικές υποδομές στις χώρες που είχαν κατακτήσει. Αυτά είναι μέρος των απαιτούμενων αποζημιώσεων που πολλοί ακούνε και δεν καταλαβαίνουν.
Στις χώρες που υπήρξε αντίσταση κατά των Ναζί και των ντόπιων συνεργατών τους, οι λαϊκοί αγωνιστές έδωσαν ηρωικές μάχες για να αποτρέψουν την καταστροφή του λαϊκού πλούτου.
Όταν ήμουν νέος αρκούσε να αναφερθείς στη μάχη της ηλεκτρικής (εταιρείας που ήταν αγγλικών συμφερόντων) για να πας φυλακή. Σήμερα βέβαια είναι γερμανικών.

Ένας λαός που δε διδάσκεται από την ιστορία του είναι καταδικασμένος να χάσκει καταναλώνοντας.
Επιστρέφω στο Θηραμένη ο οποίος με την επικράτηση των 30 τυράννων και πιστεύοντας ότι αρκούσε η καταδίκη των πιο ευφυών δημοκρατικών και ότι η μακρότερη χρονικά δίωξη και η θανατική καταδίκη τους θα αύξανε τον αριθμό των εχθρών των 30, θα τάρασσε τις υπάρχουσες ισορροπίες φίλων και ουδέτερων, και έτσι άσκησε κριτική στη σκληρότητα των μέτρων που επέβαλε ο Κριτίας.
Αυτός του αντεπιτέθηκε, τον κατηγόρησε για προδοσία και ότι επιδιώκει την ολιγαρχία, και πείθοντας τους 30 τον καταδίκασε σε θάνατο ενώ η άβουλος Βουλή δεν αντέδρασε. Ο Θηραμένης κατέφυγε ικέτης σε ιερό βωμό. Άνθρωποι του Κριτία παραβίασαν το άσυλο, τον απήγαγαν και τον οδήγησαν στο δεσμωτήριο όπου τον ανάγκασαν να πιει το κώνειο. Τελειώνοντας το δηλητήριο ευχήθηκε το ίδιο τέλος για τον Κριτία. Ευχή που δεν πραγματοποιήθηκε γιατί ο Κριτίας σκοτώθηκε σε μάχη με τους δημοκρατικούς.


Αυτή είναι εν ολίγοις η ιστορία του Θηραμένη που εξηγεί γιατί η σκιά του δεν περιμένει να μνημονευτεί σε κανενός είδους σύλλογο ή σωματείο από τους συμπατριώτες του.

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου

Σχόλια: