Η μεγάλη Δασκάλα (18/5/2019)

Είναι πολύ δύσκολο να σκεφτείς ή να γράψεις για την σύγχρονη πολιτική ή τους πολιτικούς χωρίς να θίξεις την κατάσταση της έλλειψης νοημοσύνης ή λαϊκότερα την βλακεία. Αυτή η τελευταία είναι το κοινό σημείο το οποίο υποκρύπτεται πίσω από όλες τις θεωρίες και απόπειρες ερμηνείας, της τάσης των κοινωνιών να αναθέτουν σε άλλους την απόφαση που αφορά στους εαυτούς τους. Δηλαδή, το σύγχρονο δυτικότροπο δημοκρατικό σύστημα.

Αρχέγονα, η εκχώρηση αυτή αποσπαζόταν δια της βίας. Ο ισχυρός, στον πλούτο, στα όπλα στην καταγωγή, ακόμα και «ελέω θεού», στην πράξη, με κάθε μέσο, ανάγκαζε τον αδύνατο να του εκχωρεί μεγάλο μέρος της βούλησής του. Για πολύ μεγάλο ιστορικό διάστημα η εκχώρηση περιλάμβανε και την μέλλουσα σύζυγο. Σε μια τεράστια ιστορική περίοδο ο ισχυρός άντρας είναι το αφεντικό. Τα πράγματα έγιναν όσο χειρότερα μπορούσαν να γίνουν με την πολιτική επικράτηση του Χριστιανισμού. Το θηλυκό ήταν δαιμονικό και ο έρωτας κατετάγη στην τάξη της αμαρτίας. Μια νέα περίοδος καταπίεσης άρχισε, λαμπρής και, ελπίζω, ανεπανάληπτης. Το γεγονός οφείλεται στο ότι τα παιδιά, φυσικά, ανήκουν στην μητέρα και έτσι, εξουσιάζοντας την γυναίκα, ο άντρας – αφεντικό εξουσίαζε και τα εξαρτώμενα με φυσικό τρόπο παιδιά της. Για τους ηλικιωμένους δεν κάνω ούτε λόγο. Μόνον ο γέρων αφεντικός εξουσίαζε μέχρι τον θάνατό του. Η ιστορία είναι μεγάλη σε μήκος χρόνου και σε βάρος. Δεν έχουν οι πλάτες μου αντοχή για μία τέτοια εμπλοκή, ούτε τέτοιο στόχο. Δύο -  τρία σημεία θέλω να θίξω που αφορούν κατευθείαν στην εξάπλωση της βλακείας. Οι ιστορικές περίοδοι του Διαφωτισμού, της Γαλλικής Επανάστασης και του λαϊκού κράτους, άνοιξαν έναν νέο δρόμο, πού αλίμονο, κατέληξε στην σημερινή εποχή. Παρόλη αυτή τη μεγάλη ευκαιρία, η βλακεία όχι μόνον δεν μειώθηκε, αλλά συνεχώς επεκτείνεται. Τι είναι όμως αυτό που αναλλοίωτο υπάρχει σ’ όλους αυτούς τους αιώνες; Μήπως η επιθυμία της ιδιοκτησίας;

Το να μην γνωρίζεις ιστορία δεν είναι αμαρτία. Κανένας ακόμη δεν γεννήθηκε γνωρίζοντας. Το να μην φροντίζεις να την γνωρίσεις δεν είναι απλώς αμέλεια αλλά έγκλημα. Διαιωνίζεις έτσι την καταπίεση και την αδικία. Η γυναίκα είναι ο φυσικός δάσκαλος των παιδιών με όλες τις θέσεις που καταλαμβάνει στην πολυδαίδαλη κοινωνία. Σαν μάνα, σαν σύζυγος, σαν σύντροφος, σαν ερωμένη και με όλους τους ρόλους που συμπληρώνει το άλλο μισό, δηλαδή το έλλειμμα του άντρα. Η συμπλήρωση είναι η ολοκλήρωση και όχι η προσθήκη των αντιθέτων. Τα ελληνικά είναι ίσως η μοναδική γλώσσα όπου δεν ταυτίζεται η λέξη άνθρωπος με την λέξη άνδρας.

Στην δεκαετία του πενήντα απέκτησαν οι Ελληνίδες το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι. Το δικαίωμα αυτό δεν αποκτήθηκε με παραχώρηση αλλά με αγώνες. Κοινωνικοί αγώνες, αγώνες της κατοχής και της αντίστασης, με πολύ αίμα και βάσανα, με στερήσεις απίθανες προστατεύτηκαν τα παιδιά και οι γέροι από τις γυναίκες. Η κατάκτηση αυτή πώς εξαργυρώθηκες από τις ίδιες; Με πλήρη συνείδηση και γνώση των συνεπειών απαντάω: «Με πολύ βλακεία».

Λίγα, πολύ λίγα χρόνια μετά την απόκτηση του δικαιώματος ψήφου, έγιναν εκλογές. Τα εκλογικά τμήματα ανδρών και γυναικών ήταν χωριστά. Δείγμα της θεώρησης του θηλυκού ως δαιμονικό. Αντέγραφαν, οι εξουσιαστές τον χωρογραφικό διαχωρισμό του εκκλησιάσματος, γιατί, πράγματι, οι πιστοί εκκλησιάζονταν οι αρσενικοί από εδώ, τα θηλυκά από εκεί. Τα παιδιά; Τα κορίτσια, σίγουρα με τις μανάδες, τα αγόρια, δίναν μάχες να πάνε με τους πατεράδες, όσα απ’ αυτά είχαν την ατυχία οι πατεράδες τους να εκκλησιάζονται.

Θυμάμαι, το βράδυ εκείνων των εκλογών, δεν πήγαινα ακόμη στο γυμνάσιο, το ραδιόφωνο αργά τη νύχτα, ανακοίνωνε τα αποτελέσματα των εκλογών, δεν υπήρχε τότε τηλεόραση. Όπως ήταν χωριστά τα τμήματα ανακοινωνόντουσαν και τα αποτελέσματα. Στα γυναικεία τμήματα των μεγάλων πόλεων τα ποσοστά της δεξιάς και του μετέπειτα «Εθνάρχη», έφταναν το εβδομήντα και το ογδόντα %. Την ίδια ακριβώς εποχή, για να ταξιδέψει μια γυναίκα στο εξωτερικό, απαιτούνταν η συγκατάθεση σε γραπτή υπεύθυνη δήλωση του κηδεμόνα της, πατέρα ή συζύγου. Αυτό σήμαινε ότι ο γυναικείος πληθυσμός, το περισσότερο καταπιεσμένο τμήμα του όλου, το σκληρότερα εργαζόμενο και εκμεταλλευόμενο τμήμα του λαού, ψήφιζε κατά πλειοψηφία το κόμμα που ήταν κατά παράδοση και τεκμήριο, ο φορέας της συντήρησης, της εκμετάλλευσης και της κοινωνικής αδικίας. Γι αυτό ίσως πολλοί λένε ότι εκείνο το βράδυ γεννήθηκε στην Ελλάδα ένα νέο πουλερικό, η πολιτικοποιημένη κότα. Τη βραδιά εκείνη πήρα ένα μεγάλο μάθημα για την κοινωνική βλακεία.

Η πολιτική είναι μια εξαιρετικά δύσκολη δραστηριότητα. Απαιτούνται πολλές και σπάνιες ικανότητες. Εννοώ βέβαια την πολιτική που περιλαμβάνει εκτός από την διαχείριση και τους σχεδιασμούς. Ικανότητες και γνώσεις αλλά και χαρακτηριολογικά γνωρίσματα από τα σπάνια. Ακεραιότητα, ανιδιοτέλεια και μετριοπάθεια. Αν τώρα, στην, από την φύση της, πολυπλοκότητα της πολιτικής προσθέσουμε και μερικά εθνικά ελαττώματα, η αποτυχία των πολιτικών είναι σίγουρη.

Ο Νεοέλληνας είναι ανελέητος κριτής των άλλων, ποτέ όμως του εαυτούλη του. Αυτός είναι ο λόγος, ένας και μοναδικός, για τον οποίο αιώνες τώρα, δεν έχει κάνει βήμα διόρθωσής του σαν πολίτης. Παρόλον ότι εργάζεται σκληρά σε περιβάλλον εξαιρετικά δύστοπο, βλαστημά εργαζόμενος την τύχη του, δεν είναι ποτέ ικανοποιημένος, γιατί στο βάθος είναι φυγόπονος, θέλει να παίρνει χωρίς να δίνει τίποτα και είναι εξαιρετικά αγνώμων και ζηλόφθονος. Λατρεύει την ιδιοκτησία της γης, της γυναίκας, των παιδιών, του ανήκουν τα πάντα, ακόμα και αυτά του γείτονα. Για όλα αυτά κατηγορεί ο Νεοέλληνας την εκάστοτε εξουσία που έχει συνήθως ο ίδιος επιλέξει. Αυτό είναι το αίτιο του παράδοξου να ψηφίζει τον αντίπαλο του πολιτικού που θέλει να τιμωρήσει. Καταλήγει κατά κανόνα στον χειρότερο. Είναι απείθαρχος και πανούργος προκειμένου να ικανοποιήσει αυτό που υποτίθεται ότι τον συμφέρει. Κατά κανόνα επιλέγει το αντίθετο. Δεν είναι δικά  μου λόγια αυτά, την καλύτερη υποστήριξη σε όσα γράφω παρέχει η τίμια παρατήρηση της ελληνικής κοινωνίας σήμερα.

Υπάρχει διαδεδομένη μια θεωρία που απαλλάσσει τον λαό ως ανεύθυνο. Αυτό είναι λανθασμένο γιατί ο λαός κατά το σύνταγμα είναι κυρίαρχος και όσο υπάρχουν άνθρωποι ο κυρίαρχος δεν μπορεί να είναι ανεύθυνος. Η αλήθεια βρίσκεται κοντά στο μαχαίρι που πάει βαθιά. Ο λαός επιλέγει τους ηγέτες που του αξίζουν και όταν κάποιες σπάνιες φορές κάνει λάθος και επιλέγει τους άξιους τους εκδικείται στις επόμενες ή μεθεπόμενες εκλογές.

Ο Νεοέλληνας είναι ένας παμπόνηρος Ανατολίτης καλοπερασάκιας και Κατσαπλιάς που υποδύεται τον Ευρωπαίο. Εκμεταλλεύεται τα πάντα. Την ιστορία, την γλώσσα, τον ηρωισμό και τον ίδιο τον Χριστό. Η φιλαυτία και ο εγωισμός του είναι πάνω απ’ όλα. Τα ιερά και τα όσια των προγόνων στον πάγκο της λαϊκής αγοράς. Μεταπράτες των ιδεών, εξωραϊσμένων κατά το συμφέρον. Η καταπιεσμένη μάνα καμαρώνει τον γιόκα της που τυραννάει την νύφη της και την εκδικείται γιατί της πήρε το αρσενικό. Ενώ ζηλεύει την κόρη της και την εκδικείται για τη δική της αποτυχία.

Η λέξη βλαξ είναι αρχαία και μένει ζωντανή και αυτούσια μέχρι σήμερα. Παράγεται από το ρήμα βλώσκω που σημαίνει πορεύομαι αδιάφορα εάν πηγαίνω ή έρχομαι. Αθάνατη ελληνική σκέψη. Αυτή είναι ακριβώς η κύρια ερμηνεία της βλακώδους κατάστασης. Απλώς πορεύομαι χωρίς συνείδηση του τι κάνω. Έρχομαι από κάπου ή πάω κάπου; Οι άλλες ερμηνείες που δίνονται, πχ, νωθρότητα, μαλθακότητα, μωρία, ηλιθιότητα, ανοησία, είναι συμπερασματικές αυτής της κατάστασης.

Βλάκας αποκαλείται επίσης, ο δύσνους, ο καθυστερημένος, ο ευκολόπιστος ο αμβλείας αντίληψης, ο αποχαυνωμένος κλπ. Πάντα όμως ανάλογα και σε σχέση από την θέση που γίνεται η παρατήρηση. Κοινό γνώρισμα, όμως, είναι ότι βρίσκεται συνεχώς σε σύγχυση, αν πηγαίνει ή αν έρχεται.

Πάνω από εβδομήντα πέντε χρόνια η πλατιά συντήρηση, και δεν εννοώ μόνον την δεξιά, βύζαινε το κράτος. Τους χόρτασε όλους τους δικούς της. Η αυλή του παλατιού, στην αρχή, μετά τον πόλεμο, χώρεσε τους πάντες, τακτοποιήθηκαν όλοι, ταγματασφαλίτες, χίτες, Μπουραντάδες, μαυραγορίτες, ακόμα και τους υπουργούς που κατέφυγαν στην Γερμανία με την κατάρρευση του Ράιχ συγχώρεσε. Οι αξιωματικοί έραψαν τα στέμματα πάλι στα πηλίκιά τους, που τα ‘χανε ξηλώσει όταν υπηρετούσαν τους Γερμανούς. Οι λιτοδίαιτοι, παραδοσιακά, Έλληνες από το πολύ βύζαγμα έχουν μόνιμα εγκατεστημένη χοληστερίνη και διαβήτη. Δυσλειτουργίες που οφείλονται στην υπερβολή του γοήτρου και του βολέματος. Τακτοποιήθηκαν και οι ανύπαντρες ή διαζευγμένες κόρες των στρατηγών των ανωτάτων δημοσίων υπαλλήλων και δικαστικών που είχαν φτάσει στο σημείο, για να πάρουν την σύνταξη του εθνικόφρονος πατρός, να παίρνουν διαζύγιο μόλις παντρευόντουσαν. Εθνικόφρονες και πιστοί χριστιανοί όντες δεν μπορούσαν να ζουν στην αμαρτία της συμβίωσης έξω απ’ τον γάμο. Ακολούθησαν διάφορα. Η εθνική έγερση της Χούντας και οι νεόπλουτοί της, η παλιννόστηση τη αποστασίας και το ’89, η σοσιαλιστική εκδοχή της ελληνοπρέπειας, η νεκρανάσταση του εθναρχισμού, το ολυμπιακό θαύμα και η τρόικα. Τα λαμόγια πλήθυναν και έγιναν πλουσιότερα. Ο λαός, πάντα, στη δυστυχία. Σίγουρα ο κολοφώνας της υποκρισίας.

Σήμερα η δεξιά απειλεί με επάνοδο.

Υπάρχουν σε γενικές γραμμές τρεις κατηγορίες βλακείας. Η παθολογική, που είναι ιατρικής αρμοδιότητας, η μαθησιακή αδυναμία και έλλειψη και τέλος η συμπλεγματική. Η δεύτερη κατηγορία είναι υπό την εκμετάλλευση της τρίτης, η οποία είναι η πολυπληθέστερη και πλήρως ενταγμένη στο κοινωνικό κατεστημένο. Δεν είμαι ειδικός περί την βλακεία, αλλά παρατηρητής. Εξάλλου, υπάρχει ο Μέγας Λεμπέσης, ο εξαίρετος συμπατριώτης μας και πολύτιμος θεωρητικός και αναλυτής του φαινομένου της βλακείας και των κοινωνικών επιπτώσεών της. Θα άξιζε το βιβλίο του, για τη σημασία των βλακών, να γινόταν σχολικό εγχειρίδιο, τουλάχιστον του λυκείου.

Η συμπλεγματική βλακεία, όπως ήδη αναφέρθηκε, αφορά στην αδυναμία σχηματισμού ιδεών ή κατανόησης αφηρημένων εννοιών, στην έλλειψη χιούμορ, στην ύπαρξη εσωτερικών εμποδίων στην εξέλιξη της προσωπικότητας του ατόμου που συνήθως οφείλονται στην εγωπαθή συμπεριφορά και την συνεχή και μόνιμη ανάγκη επιβεβαίωσης της αξίας του και των ικανοτήτων του. Ακόμη, και για την ορθότητα των απόψεων. Κατά κανόνα ο συμπλεγματικός βλαξ είναι οπαδός του ισχυρού. Φοβάται κάθε είδους απώλεια κα φαντάζεται έναν κόσμο χωρίς συγκρούσεις και αναστάτωση όπου δεν βρέχει καταρρακτωδώς, δεν γίνονται σεισμοί, δεν υπάρχουν δυσκολίες και όπου τα πουλάκια κάνουν συνεχώς τσίου τσίου. Δεν αναγνωρίζει τα λάθη του αλλά μόνον των άλλων. Δεν μαθαίνει, ούτε διορθώνει. Και γενικώς, είναι εχθρός του πάθους και της εργασίας. Και συνεπώς, κάθε προσπάθειας. Θεωρεί ότι είναι ανώτερος σαν άνθρωπος, ενώ συγχρόνως αδικείται συνεχώς.

Οι εκλαϊκευμένες απόψεις της θεωρίας της μάθησης και της επιτυχίας ορίζουν και τονίζουν την μίμηση και την επανάληψη σαν τα κύρια μέσα επιτυχίας του στόχου της μάθησης. Παραλείπουν όμως την αναγνώριση από μέρους της αποδεκτής αυθεντίας του τυχαίου. Δεν παραλείπουν όμως να αναφέρονται στην εκμετάλλευση προς ίδιον όφελος κάθε είδους σχέσης. Ποια όμως είναι τα απαραίτητα προσόντα για να αναγνωριστεί κάποιος τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά ως βλαξ; Ακριβώς το ίδιο, όταν κάποιος αυτοχαρακτηρίζεται ως δεξιός, δεν χρειάζεται καμιά προσπάθεια. Αρκεί να αφήσει ελεύθερα τα φυσικά του ένστικτα. Τα αρχέγονα ένστικτα. Χωρίς αγωγή, χωρίς πειθαρχία, χωρίς μάθηση, να αδιαφορεί για τον άλλον άνθρωπο, είναι υπέρ αρκετό. Το μόνον ενδιαφέρον του για τους άλλους είναι για όσους ανήκουν στο σόι του και όχι πάντα και αναγκαστικά. Πρέπει να πάσχει χρονίως απ’ τις ενδημικές ασθένειες των Νεοελλήνων, δηλαδή, την «εγωμανία» και την «θυματομανία». Πολλοί θεωρούν ότι είναι η ίδια ασθένεια και πολλές φορές με έχουν επιπλήξει όσοι γνωρίζουν καλύτερα. Παρόλα αυτά, εγώ επιμένω και εξηγώ, ότι είναι διαφορετικές ασθένειες, περίπλοκες, με πολλά κοινά συμπτώματα, πράγμα που δυσκολεύει τη διάκριση σε μια διαφοροδιάγνωση.

Τα κοινά συμπτώματά τους, αυτά δηλαδή που δημιουργούν την μεταξύ τους σύγχυση, δηλαδή την σύγχυση αν πάω ή αν έρχομαι, είναι η ημιμάθεια, η αίσθηση ανωτερότητας έναντι των άλλων ανθρώπων και η ανταγωνιστική επιθετικότητα της συμπεριφοράς. Πάρα πολλά δευτερεύοντα συμπτώματα δημιουργούν τα πλέγματα μέσω των οποίων μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει την διαφορετικότητα της εθνικής ασθένειας από την οποία κάθε άτομο πάσχει.