Ο όρκος του Ιπποκράτη. Γιατί και πώς καταργήθηκε. (10/3/2019)

Όπως όλοι θα έπρεπε να γνωρίζουν, από πολλά χρόνια, σχεδόν παγκόσμια, οι νέοι γιατροί, μετά τις τελικές εξετάσεις τους και πριν αναλάβουν δράση, ορκίζονταν τον λεγόμενο όρκο του Ιπποκράτη. Στην πραγματικότητα ο όρκος αυτός αποτελούσε τον ηθικό κανόνα που πρέπει να άρχει της ζωής και της δράσης του γιατρού. Ο όρκος, για όποιον τον μελετήσει, θα έλεγα και απλά διαβάσει, αποτελεί ένα εξαιρετικό φιλοσοφικό κείμενο που δίνει με ευκρίνεια τις αρχές μέσα στις  οποίες ο Μέγας Ιπποκράτης θεωρούσε ότι οι νέοι γιατροί θα πρέπει να ενεργούν σε ό,τι αφορά στο σεβασμό των αξιών της ζωής και στην θεώρηση της κοινωνίας. Μετέφερε ο όρκος πολλές πληροφορίες για την κοινωνία που στόχευε ο Ελληνικός πολιτισμός και το πνεύμα του.

Σήμερα με την κατάργηση του όρκου αυτού απ’ όλα τα πανεπιστήμια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και πιθανό και παγκόσμια, γίνεται φανερό ότι ο σκοπός της Ιατρικής άλλαξε. Δεν είναι η θεραπεία, η υγεία, η ποιότητα δηλαδή. Τώρα είναι η διάρκεια, η παράταση, έστω μέσα σε μια μόνιμη ασθένεια, με κάθε αφυσικότητα της μορφής και της δράσης. Ο άνθρωπος, σαν καταναλωτής φαρμάκων, αιχμάλωτος των εκμεταλλευτών και των πολυεθνικών. Σαν ζόμπι.

Η Ιατρική Σχολή, τουλάχιστον του Καποδιστριακού πανεπιστημίου, δεν δίνει καμία επαρκή εξήγηση της κατάργησης, αλλά και οι ίδιοι οι γιατροί σαν τάξη δεν αντέδρασαν. Σε παρένθεση σημειώνω ότι όλοι όσοι σπούδαζαν Ιατρική στο πανεπιστήμιο, μετά τις τελικές εξετάσεις ορκίζονταν, κατά νόμο, στην πιστή τήρηση και εφαρμογή των όσων σπούδασαν. Ο όρκος απευθυνόταν προς τον Απόλλωνα τον Ιατρό, στον Ασκληπιό, στην Υγεία και στην Πανάκεια. Θεότητες σχετικές με την θεραπεία και την ίαση και πασίγνωστες του ελληνικού πανθέου. Σήμερα, ο νέος όρκος που κατά νόμο πρέπει να δώσουν οι νέοι γιατροί παίρνοντας έτσι το μάθημα της σεμνότητας που απαιτεί το λειτούργημά τους είναι, αντί προς τον Απόλλωνα, προς τον Πρύτανη και τον Πρόεδρο της σχολής, προς τους Βαρώνους δηλαδή της Ιατρικής. Με μία γλώσσα, προφανώς για να δώσει κύρος, που μιμείται γελοιωδώς την από μόνη της γελοία καθαρεύουσα, ακριβώς όπως την μιλούσαν οι ανώτεροι αξιωματικοί της χωροφυλακής και όχι οι απλοί χωροφύλακες.

Τι έφερε αυτή την αλλαγή; Η επικράτηση σ’ όλα τα επίπεδα της κοινωνίας της μηχανιστικής αντίληψης και της νέας τάξης για τον άνθρωπο. Η επικράτηση της τεχνικής απέναντι στην ανθρωπιά. Η παγκοσμιοποίηση και η νέα τάξη, ο ατομισμός του κέρδους, η εγωπάθεια πάνω στην αλληλεγγύη. Θα μπορούσα να γράφω μάταια σελίδες.

Ο περασμένος αιώνας των δύο παγκοσμίων πολέμων και των άπειρων τοπικών, η παραγωγή εκατομμυρίων αναπήρων, η επικράτηση της Παστερικής αντίληψης για την ιατρική, η τεχνητές ενώσεις του άνθρακα και κυρίως, η γενίκευση της χρήσης των αντιβιοτικών, έφεραν σε πρωταγωνιστικό ρόλο την αφυσικότητα της πράξης σαν μοναδική μέθοδος αυτών που ο Ιπποκράτης δεν αρνιόταν την ειδίκευσή τους αλλά αρνιόταν να τους ονομάσει ιατρούς. Η εκτροπή αυτή πηγάζει από την αφυσικότητα που εξυπηρετεί την νίκη επάνω στον χρόνο, την τιμολόγηση της ανθρώπινης ζωής, την κυριαρχία του δυνατού πάνω στον αδύνατο, σε όλες τις μορφές που  εμφανίζεται αυτό το δίπολο. Όλοι αυτοί απαιτούσαν να αλλάξει ο όρκος. Προσθέτοντας και τα πολυεθνικά και παγκόσμια πια συμφέροντα της φαρμακοβιομηχανίας.

Το κριτήριο της καταλληλότητας ενός νέου για την ιατρική τέχνη δεν είναι η ανθρωπιστική του καλλιέργεια αλλά η βαθμολογία στις πανελλήνιες εξετάσεις. Επικράτησε δηλαδή, αφού καλλιεργήθηκε έντονα, η άποψη του κυρίαρχου, αυτού που μπορεί νόμιμα να δυναστεύει τους αδύνατους, στους ασθενείς, τους πτωχούς.

Η ηθική του ιπποκράτειου όρκου ήταν εμπόδιο στην κυριαρχία του εξουσιαστή και έπρεπε έτσι να καταργηθεί. Οι νέες ειδικότητες που ο Μέγας Ιπποκράτης αγνόησε, και τις οποίες καλύπτει ο νέος όρκος, είναι οι μηχανικοί της έκτρωσης, οι θαυματοποιοί του λίφτινγκ, εχθροί του χρόνου και της φθοράς που προκαλεί, οι υβριδιστές της σύλληψης, εντός και εκτός του σώματος, οι μηχανικοί των ανταλλακτικών οργάνων κα, όλα όσα μπορούν σήμερα, αφύσικα μεν, αλλά δυνατόν να συμβούν, λόγω της ύπαρξης των αντιβιοτικών. Θεωρούνται όλα ανεξαιρέτως, από τη μάζα αλλά και την ελίτ, πρόοδος. Κατακρίνεται η γενίκευση και η κυριαρχία τους. Μια ιατρική σύμφωνη με την φύση του ανθρώπου, χωρίς ηθικούς κανόνες είναι αδύνατον να υπάρξει. Αυτό, γιατί ο άνθρωπος χωρίς την βία δεν θα μπορούσε να επιβιώσει. Το μέτρο της βίας όμως είναι πολύ δύσκολο να κατακτηθεί.

Η ευκολία με την οποία το εξουσιαστικό κατεστημένο της Ελληνικής κοινωνίας παραδίδεται στην μηχανιστική αντίληψη της νέας τάξης είναι εξοργιστική. Ενεργεί μόνιμα πρόχειρα και αλαζονικά. Η ευκολία αυτή υποστηρίζεται από την παθητικότητα και αδιαφορία των μεταλλαγμένων πολιτών σε εγωπαθείς καταναλωτές. Η μετάλλαξη αυτή οφείλεται κυρίως στην ομοιομορφική τάση της σύγχρονης αρνητικής εντροπίας του κοινωνικού συστήματος που επικράτησε. Δηλαδή, στο ότι θέλουν όλοι να μοιάσουν κάπου, στην ανηθικότητα των μέσων που χρησιμοποιούν και στην ιδιοτέλεια, δηλαδή, τον τρόπο που το κάνουν. Αφού καταστράφηκε μέσω της κατανάλωσης και της ενίσχυσης των παθών η φυσική αντίσταση των νέων, κυριαρχεί το σύνθημα που ακούγεται από παντού, «να περνάμε καλά». Αυτό το «καλά» σημαίνει έρμαιο των παθών, αιχμάλωτος της κατανάλωσης και του «εγωισμού», πράγμα που σημαίνει στην ουσία, ασθενής. Ο νέος, σήμερα, την εποχή της «πληροφορίας», διακατέχεται από την ημιμάθεια τον ξερωλισμό, και την υπερηφάνεια του «εγωπαθούς» που του στερούν την μακαριότητα που έπρεπε να τον διακατέχει λόγω της νεαρής ηλικίας. Η κοινωνική αντίληψη είναι ελλιπής γιατί το σύστημα θέλει ο νέος να μην χρησιμοποιεί την δυνατότητα σκέψης και κρίσης που η φύση τον προίκισε. Η νεολαία πρέπει να υπάρχει σε δύο διαστάσεις. Να μην αντιλαμβάνεται την Τρίτη διάσταση της μορφής, τον χώρο δηλαδή, ενώ πρέπει να εξορκίζει την τέταρτη, τον χρόνο και όλα όσα αυτός περιλαμβάνει. Σαν να λέμε, την αλλαγή, την ταχύτητά της και την φθορά της μορφής που προκαλεί την παροδικότητα των φαινομένων. Με αυτόν τον τρόπο η νεολαία δεν μπορεί να αντιληφθεί την δομή που θα έπαιρνε μια κοινωνία διαφορετική απ’ αυτή του πόνου και της βίας.

Είναι αχάριστο το έργο κι όλη η ζωή του απλού ανθρώπου, του μη ειδικού, που αισθάνεται την ανάγκη να κρίνει και να σταθεί αλληλέγγυος με τους συνανθρώπους του που δυστυχούν απέναντι στους ανενδοίαστους ειδικούς, στους αγράμματους καθοδηγητές και στους ανάλγητους εξουσιαστές.

Ο απλός άνθρωπος ενάντια στις αρνητικές καταστάσεις και όχι ενάντια σε πρόσωπα. Αυτό, γιατί η αντίδραση έχει την ευχέρεια να τα αντικαθιστά αυτά τα πρόσωπα, διασώζοντας έτσι τη δομή της, ενώ αντίθετα, δεν διστάζει να δείξει ανθρώπους ή ένα πρόσωπο, κατηγορώντας το αληθώς ή ψευδώς, όταν αποκαλύπτεται το αρνητικό ή αδύνατο σημείο του συστήματος.

Οι κίονες πάνω στους οποίους δομείται μορφικά μια κοινωνία ανθρώπων είναι τρεις. Ο ελάχιστος δηλαδή στοιχείων που απαιτεί ένα σύστημα. Αυτές οι κολόνες είναι η πολιτική, η παιδεία και η υγεία. Στην ουσία οι λειτουργοί, οι πολιτικοί δηλαδή, οι δάσκαλοι και οι γιατροί. Η πολιτική αφορά στην προσαρμοστικότητα της κοινωνίας σαν σύνολο, τόσο απέναντι στις αλλαγές που υπαγορεύονται από την φύση του όντος άνθρωπος καταρχάς και απέναντι στις αλλαγές που επιβάλλει τόσο το φυσικό όσο και το τεχνητό περιβάλλον που παράγει, δημιουργεί ο άνθρωπος στην προσπάθεια να εναρμονίσει την ζωή του με το φαινόμενο της ζωής. Η παιδεία είναι στηριγμένη και αυτή σε ένα τριαδικό σύστημα που πηγάζει απ’ τη φύση του ανθρώπου και το πώς αυτός σχετίζεται με τον Κόσμο.

Το σύστημα αυτό, με κύρια στοιχεία τις ποιότητες και ικανότητες της φύσης του ανθρώπου, με διαδικασίες και πολύπλοκους μηχανισμούς, παράγει, σαν αποτέλεσμα το φαινόμενο της μάθησης. Αυτή, στηρίζεται στην τριάδα διαδικασιών που περιλαμβάνουν όλες τις διαστάσεις του χώρου και του χρόνου και οι οποίες είναι σκέψη, λέξη, πράξη. Ο φυσικός χώρος της μάθησης είναι η φυσικότητα, η ικανότητα των αισθήσεων και η μνημοσύνη. Η υγεία είναι μια κατάσταση ολοκληρώματος που αφορά σε πολλά πεδία και γι αυτό είναι δύσκολο να περιγραφεί. Είναι δυνατόν όμως να δοθεί μία εικόνα σχέσης ισορροπιών η οποία σαν όλο δείχνει την τάση που καθορίζει η δράση του ανθρώπου προς την ασθένεια ή προς την υγεία. Η μειωμένη ελευθερία σκέψης μαζί με μη φυσικά πρότυπα δημιουργεί την τάση προς ασθένεια. Η μεγάλη ελευθερία σκέψης μαζί με φυσικά πρότυπα την τάση προς υγεία. Τα όρια αυτών των τάσεων αποτελούν την αντίφαση του μόνιμου και του παροδικού. Η κορυφή της υγείας, στον έναν πόλο, συνίσταται στη δράση που είναι παροδική και κυματώδης, που αφορά στον βίο ή την ζωή, όπως επιλέξει ο καθένας, ενώ στον άλλο πόλο, είναι η μόνιμη κατάσταση του θανάτου. Είναι φανερό ότι η ζωή είναι έτσι ένα φαινόμενο που επαναλαμβάνεται συνεχώς για την Ύπαρξη άνθρωπος, αλλά που αφορά στην ύπαρξη του ατόμου με ταυτότητα, με άλλα λόγια ότι η ζωή είναι παροδική.

Ευτυχώς, για τους αδύνατους και τους πτωχούς, σε οιονδήποτε λόγο και αν οφείλεται η κατάστασή τους, υπάρχουν ακόμη αρκετοί δάσκαλοι και πολλοί ιατροί που διατηρούν ακέραια την ανθρώπινη συνείδησή τους.