Η «χούντα» που επιβάλλει το καθεστώς της «εαυτότητας» (18/11/2018)

Στην εσωτερική παράδοση της Ati-Yoga, σε ένα περιορισμένου πλήθους ασκουμένων ρεύμα της, θεωρείται ότι ο μηχανισμός που επιβάλλεται στον νου από τη σκέψη που αναζητά μια ταυτότητα και καταλήγει στην συγκρότηση του «εγώ», ονομάζεται «οι τρεις Κύριοι». Επειδή δεν είναι ικανοποιητική αυτή η απόδοση του όρου, η οποία προέρχεται από την μετάφραση της αγγλικής (Lords), αναζήτησα για το κείμενο αυτό κάποια άλλη έκφραση, κάτι που να είναι πιο κατανοητό για τους σύγχρονους Έλληνες. Η λέξη Κύριος έχει άλλη σημασία στην ομιλούμενη σύγχρονη γλώσσα. Ο κάθε Κύριος χωριστά, όπως αναφέρεται στην Ati-Yoga, έχει  όλα τα χαρακτηριστικά που βεβαιώνουν την ουσία της έννοιας. Είναι δηλαδή κυρίαρχος, εξουσιαστής, κατέχων, ερμηνευτής κλπ. Οι περί τον οποίον λόγο Κύριοι έχουν και κάτι επιπλέον που δεν αποδίδεται μόνο με την αυθεντία της εξουσίας που κατέχουν αλλά επιβάλλονται και από την αδυναμία και την άγνοια που χαρακτηρίζει τα θύματά τους. Εντέλει, κατέληξα να τους ονομάσω χούντα (ισπ. junta). Δηλαδή, μια επιτροπή στρατιωτική ή όχι εξουσιαστών που συνεργάζονται για να επιβάλλουν το καθεστώς της «εαυτότητας» το οποίο, με τη σειρά του, συγκροτεί ένα συναθροιστικό κατασκεύασμα το οποίο απαντάει «εγώ» στην ερώτηση ποιος. Η αναζήτηση ταυτότητας είναι το κύριο πρόβλημα του ανθρώπου.

Στη διάρκεια της εξέλιξής του ο κάθε άνθρωπος, από την παιδική ηλικία ακόμη, αναζητά την βάση που μπορεί να τον κάνει σταθερό σε ένα περιβάλλοντα κόσμο ρευστό και σε σύγχυση. Οι εμπειρίες και οι ερμηνείες τους είναι αυτές που θα καθορίσουν την εξέλιξή του. Η μόνη διαφορά του από το ζώο είναι η επεξεργασία της αντίληψης, δηλαδή, ο τρόπος πρόσληψης και ταχτοποίησης του εξωτερικού ερεθίσματος. Άλλη διαφορά είναι η ικανότητα σκέψης και οι τρόποι επικοινωνίας, ο κάθε μορφής Λόγος και τέλος η μορφή του, το σχήμα, το Σώμα. Η κάλυψη της διαφορετικότητάς του από τα ζώα οδηγεί σε μία τριαδική βάση (γνωστό είναι ότι το απλούστερο σχήμα είναι το τρίγωνο), πάνω στην οποία δομεί τις απαντήσεις στα ερωτήματα που γεννά η σκέψη του. Καταλήγει έτσι σε ένα συναθροιστικό κατασκεύασμα αντιφασικό και ευάλωτο, την «εαυτότητα», το οποίο αντιλαμβάνεται σαν αυτο-παρατηρητής ενιαίο, και το οποίο ονομάζει «εγώ». Η τριγωνική βάση του οικοδομήματος προκαλεί τον χαρακτηρισμό του και αναζητείται η ταυτότητά του. Μεταφορικά, θεωρούμε ότι σε κάθε κορυφή του τριγώνου κατοικεί ο καθένας από τους τρεις Κυρίους, ο οποίος στην πορεία της εξέλιξης από προστάτης της βάσης του οικοδομήματος γίνεται δυνάστης και εφόσον ο κοινός τους στόχος είναι η κυριαρχία του «εγώ», καταλήγουν δικτάτορες.

Η πρόθεσή μου είναι να εκθέσω ότι η δόμηση του εγώ και της εαυτότητάς του είναι φυσική και δεν θα μπορούσε κάτι άλλο να συμβεί σε ένα δημιούργημα σαν τον άνθρωπο στην περίοδο της εξέλιξής του, αυτή που χρονικά διανύουμε, χωρίς να αποκλείεται κάποια αλλαγή στο μέλλον. Τεράστιες χρονικές περίοδοι υπονοούνται σαν χώροι χρονικού παρελθόντος και μέλλοντος οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την εξέλιξη της ύπαρξης του ανθρώπου.

Σύγχρονα όμως με την φυσικότητα αυτής της εξέλιξης και από την εμπειρία, συμπληρώνω ότι αυτή η εμπειρία μπορεί πολύ εύκολα από τον χαρακτήρα της προστασίας να πάρει «νευρωτική» όψη και χαρακτήρα και να δυναστεύσει την ύπαρξη.

Όπως είδαμε, χωρίς να αποδείξουμε, το διαφορετικό που φέρει ο άνθρωπος σε σχέση με τα ζώα είναι το τρίγωνο σκέψη, λόγος, μορφή. Θα περιοριστώ στις διαπιστώσεις της εμπειρίας και όχι στις μεθόδους που η δυναμική του ανθρώπου καταστρέφει τη φυσικότητα της εξέλιξης και υποδουλώνεται από την ίδια την ελευθερία δράσης που έχει η φύση του.

Όταν λέμε μορφή, δεν είναι μόνο το σώμα ή το σχήμα αλλά και η μορφή σε όσα ο ίδιος κατασκευάζει, σκέπτεται, λέγει και πράττει, δηλαδή, η μορφή αφορά και στους τρόπους και στις πράξεις, σε οτιδήποτε μορφικό κατασκευάζει από την αντίληψη του εξωτερικού ερεθίσματος μέχρι το κατασκευασμένο αντικείμενο που δημιουργεί. Έτσι η μορφή περιέχει πάντα τρία κύρια αιτήματα για να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη (ασφάλεια, ευχαρίστηση, άνεση).  Με την νευρωτική ανησυχία και την αγωνία που επιβάλλει το δημιουργούμενο εγώ, με όπλα του την απέραντη και ελεύθερη σκέψη αλλά και την απέραντη και ελεύθερη βούληση, στην προσπάθειά του να επιβεβαιώσει την εαυτότητα της ύπαρξής του, αρχίζουν τα πράγματα να μην πηγαίνουν καλά και σύμφωνα με το αναμενόμενο. Ο δικτάτορας της νευρωτικής μορφής επιβάλλει τους νόμους του, δηλαδή, προσπάθειες για υπαρκτό και μόνιμο κόσμο, προσπάθειες να μην γίνει καμία αλλαγή και τέλος προσπάθειες να ελεγχθεί η φύση μέσα από την εκμετάλλευσή της.

Όταν λέμε δικτατορία του λόγου, εννοούμε υιοθέτηση δέσμης εννοιών που καθορίζουν την συμπεριφορά και χρησιμεύουν σαν οδηγοί χειρισμού των φαινομένων του περιβάλλοντος συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων. Η διαδικασία αυτής της επιλογής και της υιοθέτησης των εννοιών στηρίζεται σε αυθαίρετες επιλογές που προκρίνει η ατομική αντίληψη. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η πιθανότητα όταν οι επιλογές αυτές δεν επαληθεύονται από την εμπειρία να είναι πλάνες. Τα συστήματα με δύο πόλους τύπου ναι – όχι ή καλό – κακό κλπ είναι πολύ εύκολο, με την υπεραπλούστευση που υπηρετούν, ασυνείδητα να οδηγούν σε πλάνη και να εξυπηρετούν την βασική επιλογή των αιτημάτων για ασφάλεια, ευχαρίστηση και άνεση. Καθοριστικό ρόλο έχει η επιμονή και η νευρωτική επιδίωξη της κατάκτησης αυτών των τριών αιτημάτων, αδιάφορα και άκριτα ως προς τις επικρατούσες συνθήκες.

Η διαδικασία επιλογής των νόμων της δικτατορίας του Κυρίου του λόγου είναι μεθοδική και ακολουθεί κατά κανόνα την ακόλουθη εξέλιξη. Ζώντας σε έναν δυαδικό κόσμο αιτίας και αποτελέσματος αναζητείται και αναγνωρίζεται μία αιτία η οποία συνήθως, ή καλύτερα κατά κανόνα, δεν είναι η ορθή. Έχουμε έτσι μία αιτιολόγηση η οποία αμέσως λογικοποιείται, δηλαδή τακτοποιείται μέσα στα πλαίσια της λογικής που χρησιμοποιούμε. Ακολουθεί η ιδεολόγηση, δηλαδή μία διακόσμηση που κάνει ανεκτή και αποδεκτή την επιλεγμένη αιτία. Ακολουθούν οι ταυτότητες, δηλαδή απόδοση χαρακτηρισμών και κατηγορημάτων, για παράδειγμα «μα αυτό είναι ωραίο» ή «αυτό είναι φυσικό» ή «αυτό κάνουν όλοι». Ακολούθως δημιουργείται ο σχεδιασμός μιας νέας συμπεριφοράς ή ακολουθίας σκέψεων για την διόρθωση των αστοχιών.

Το ίδιο ισχύει και για την δικτατορία της σκέψης. Σε υπερθετικό και ανεξέλεγκτο βαθμό, αφού η σκέψη δεν έχει ανάγκη μιας ιδιαίτερης γλώσσας για να εκφραστεί. Έτσι η δικτατορία της σκέψης σαν διανοητική επεξεργασία και δράση περιλαμβάνει την χρήση των πάντων από την συνειδητότητα του σκεπτόμενου στην προσπάθειά του να διατηρήσει την αντίληψη της ξεχωριστής ύπαρξής του. Μετατρέπονται τα πάντα εις όφελος του σκεπτόμενου, ο οποίος, τέλος, επινοεί τρόπους και μεθόδους χρησιμοποιώντας τα πάντα, ακόμη και τα ιερά και όσια, τις προσευχές, την πίστη, τον άνθρωπο, τον διαλογισμό, με απατηλό τρόπο, ώστε να πείσει τον εαυτό του και τους άλλους.

Τα όπλα του δημιουργούμενου εγώ, αποτυγχάνοντας στην βεβαίωση που επιδιώκεται, εξελίσσονται συνεχώς και έτσι, μέσω της νευρωσικής έντασης, καταλαμβάνουν την εξουσία και καθοδηγούν το τρίγωνο στο οποίο εδράζεται το σύστημα του «εγώ» και η «εαυτότητά» του. Καταλήγει το σύστημα ότι η λύση είναι ασφάλεια, ευχαρίστηση και άνεση.

Κλείνοντας αυτό το σύντομο σημείωμα σημειώνω λίγες πληροφορίες για τις έννοιες που αφορούν στο βασικό τρίγωνο. Κυρίως όμως σημειώνω ότι κάθε προσπάθεια ανάκτησης του ελέγχου και κατάργησης της καταπιεστικής επιβολής είναι προορισμένη να αποτύχει, αν ο αγώνας για μια ελεύθερη ζωή οργανωθεί ή επιδιωχθεί σαν πολυμέτωπος. Αποτελεσματικότητα ο αγώνας αυτός έχει όταν επιλέγεται ο ολιγότερο καταπιεστικός Κύριος και ενάντια σε αυτόν και μόνον συγκεντρώνεται όλη η ισχύς και εξαπολύεται η επίθεση. Η νίκη σε αυτόν τον αγώνα προδιαγράφεται όταν είναι ολοκληρωτικός εναντίων ενός των Κυρίων, εφόσον η ήττα ενός εκ των τριών διαλύει αυτομάτως το τρίγωνο και την χούντα. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε σχήμα έχει απαραιτήτως βάση τριών σημείων, αν δεν υπάρχει κεντρικό σημείο αναφοράς.

Ασφάλεια σημαίνει το μη σφάλλεσθαι, κυρίως από τον κάθε κίνδυνο. Σημαίνει συγχρόνως και βεβαιότητα, πράγμα που επαληθεύεται από την εμπειρία, αφού η αβεβαιότητα γεννά την ανασφάλεια. Στην αρχαιότητα ασφάλειος ήταν ένα επίθετο του Ποσειδώνος που εξουσίαζε την χθόνια ορμή. Ο ασφαλής είναι ο μη υποκείμενος σε πτώση, ο εδραίος, ο στέρεος, ο ασάλευτος κλπ. Αναφερόμενος στους φίλους είναι ασφαλής ο πιστό φίλος, ο βέβαιος, ο βοηθός στην ανάγκη. Σημαντική η σημείωση του Πλάτωνα (Σοφ. 2314) ότι «οι ταχέως σκεπτόμενοι και αποφασίζοντες δεν είναι ασφαλείς», παρατήρηση που εισάγει τον χρόνο και την εμπειρία στην διαπίστωση της ασφάλειας. Το γεγονός αυτό κάνει δύσκολη την επίτευξη αφού τα πάντα αλλάζουν σε κάθε περίπτωση, έτσι ώστε ο χρόνος είναι μεν απαραίτητος αλλά φευγαλέος.

Ευχαρίστηση είναι η κατάσταση όπου κάτι που γοητεύει και θέλγει, στην πράξη εκπληρώνει και επιβεβαιώνει αυτή την αναζήτηση και αναμονή. Συμβαίνει και τυχαία, τότε την ονομάζουμε «ευχάριστη έκπληξη». Μπορεί να είναι οτιδήποτε, γιατί είναι μία συναίσθηση, δηλαδή, μπορεί να μετέχουν της βεβαίωσης πέραν της μίας υλικής αίσθησης και διανοητικές αναμονές. Πάρα πολύ ισχυρές είναι αυτές που περιέχουν ενστικτώδεις ανάγκες όπως η επιβίωση μέσω της τροφής, η γενετήσια δράση, το sex, όπως βαρβαρικά καθιερώθηκε να λέγεται, η ανώδυνη επικοινωνία κα. Απαραίτητα μετέχουν οι αισθητήριες δυνατότητες, οι γνωστές αισθήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι η λεγόμενη «nouvelle cuisine» έφτασε να κατασκευάζει πιάτα που δεν στοχεύουν μόνο τη γεύση και την όσφρηση αλλά και την όραση, ζηλεύοντας τα έργα τέχνης, έτσι όπως τα κατασκευάζουν οι σεφ, οι σύγχρονοι καλλιτέχνες της ασεβούς επιτήδευσης της τροφής.

Τελευταία άφησα την άνεση, όχι γιατί είναι η λιγότερο σπουδαία, αντιθέτως, γιατί είναι η πλέον ύπουλη και πολυδιάστατη. Η άνεση, ουσιαστική από το ρήμα ανίημι, που σημαίνει αναπέμπω, αφήνω ελεύθερο, κάνω να φανεί κάτι κρυμμένο, επιτρέπω, αφήνω. Άνεση σημαίνει λύνω τους δεσμούς, αφήνω κάτι ελεύθερο, δεν το περιορίζω, δεν το ελέγχω, αφήνω αυτόν να κάνει ό,τι θέλει, επιτρέπω, τεμπελιάζω, αμελώ, εγκαταλείπω, χαλαρώνω, απολαμβάνω, παραλύω, αναπαύομαι (αντίθετο του σπουδάζω), διάγω σε ακολασία. Συμπληρωματικά, κάθε απαλλαγή από υποχρέωση και εμπόδιο, θετικό ή αρνητικό.

Σχετικές αναρτήσεις πρόσφατων κειμένων:

·       16/12/2017 «Χαοτική ταυτότητα η ‘εαυτότητα’»

·       6/1/2018 «Συστηματική ‘εαυτότητα’»

·       3/3/2018 «Ιεραρχημένα πεδία ενός συστήματος»

·       18/3/2018 «Η οργάνωση στο αυτορυθμιζόμενο σύστημα»

·       15/4/2018 «Ο φόβος της παροδικότητας και της αλλαγής»

·       7/7/2018 «Το ‘εγώ’ κυβερνήτης»

·       8/9/2018 «Εντροπία και μάθηση»

·       23/9/2018 «Πνευματική ανάδραση»

·       14/10/2018 «Η ‘φυσιολογία’ της πλάνης»

·       5/11/21018 «Ανάγκη και ωφέλεια»