Η κανονικότητα (18/6/2018)

Ο απλός άνθρωπος, η περίπτωσή μας δηλαδή, απ’ την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε με όρθια στάση και δυνατότητα σκέψης πάνω στη γη, αντιμετώπισε τρία μεγάλα ζητήματα. Το πρώτο η βαρύτητα που τον τραβάει στη γη. Θα πρέπει να ξεχάσουμε, βέβαια, διαβάζοντας το σημείωμα αυτό, τα παραμύθια που κυκλοφορούν για εξωγήινους, «Ε» κλπ. Το πρόβλημα της βαρύτητας λύθηκε μερικώς μετά από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, όταν ανακαλύφθηκε ο τροχός και τα παρεπόμενά του, δηλαδή, οι μηχανισμοί, τα εργαλεία και οι μηχανές κίνησης. Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα ήταν ο χρόνος, η παροδικότητα δηλαδή των φαινομένων και η μη αναστρέψιμη φύση του, σαν να λέμε, οι αλλαγές που φυσικά εμφανίζονται. Οι εποχές, η μέρα και η νύχτα, το γήρας, ο θάνατος κλπ. Όλα αυτά με διάφορους τρόπους τακτοποιήθηκαν, τέλος πάντων και όσα ανακάλυψε η επιστήμη καθόρισαν την κατεύθυνση που κινείται η δράση των ανθρώπων. Με άλλα λόγια, θερμοκήπια, φάρμακα, λίφτινγκ, μεταμοσχεύσεις, δια βίου εκμετάλλευση κλπ.

Το τρίτο ζήτημα αφορά στην κανονικότητα, δηλαδή στους κανόνες ή τους νόμους που ορίζουν τη δράση των ανθρώπων. Παρόλον ότι είναι ζητούμενη απ’ όλους και σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες είναι η λιγότερο γνωστή, η λιγότερο μελετημένη και τακτοποιημένη.  Κατά συνέπεια η σύγχυση που επικρατεί για το ζήτημα επί αιώνες αυξάνει συνεχώς.

Παίρνοντας την ιδέα από τη θεωρία της υπεραξίας, παραφράζοντας και παραλλάσσοντάς την φαίνεται ότι συμβαίνει το εξής παράδοξο. Ο μεν κεφαλαιούχος , κοινά καπιταλιστής, πληρώνει τον εργαζόμενο λιγότερο από την αξία που έχει η εργασία του και η οποία εργασία του προστίθεται σαν αξία στο έργο που πραγματοποιήθηκε. Η αμοιβή αυτή είναι τόση όση χρειάζεται για ένα στοιχειώδες επίπεδο διαβίωσης του εργαζόμενου. Το υπόλοιπο είναι η λεγόμενη υπεραξία και αφορά σε εργασία που έγινε αλλά δεν αμείφθηκε, αντίθετα, αυξάνει το κέρδος του καπιταλιστή, σωρεύεται και δημιουργείται ως κεφάλαιο το οποίο με τη σειρά του τον στερεώνει στην εξουσία και την κυριαρχία της τάξης του. Έτσι αυτός ελέγχει τις επιστήμες, τους τρόπους δηλαδή, τις μηχανές, τα υλικά και την παραγωγή, σήμερα και τις πληροφορίες. Αυτή με απλά λόγια, είναι η θεωρία της υπεραξίας και ο πυρήνας της σκέψης του Μαρξ. Λίγο πολύ όλοι τα γνωρίζουν αυτά. Αυτός είναι ο κύριος λόγος των διώξεων που υπέστη ζωντανός και του μίσους και της κατασυκοφάντησης σαν νεκρός. Βεβαίως, ορθώς κρίνονται τα πολλά που έγραψε, άλλοτε σαν εύστοχα και άλλοτε σαν άστοχα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν ήταν φιλόσοφος όπως πολλοί τον παρουσιάζουν. Ο οικονομισμός που έβαλε στην κοινωνική σκέψη απασχολεί μέχρι σήμερα. Φανερό είναι για τον μελετητή που δεν ακολουθεί δογματικά την σκέψη του ότι δεν γνώριζε τίποτα για τις ανθρώπινες σχέσεις και τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. Ένα σχετικό φαινόμενο με την υπεραξία παράγεται από τους επιστήμονες και γενικά τους σκεπτόμενους. Μεγάλο μέρος από την ύλη της σκέψης τους μένει αναφομοίωτο από τον κόσμο γενικά, ενώ οικειοποιείται και χρησιμοποιείται από τους κύριους του κεφάλαιου και μετατρέπεται και αυτό σε κέρδος τους. Το γεγονός αυτό οφείλεται στο ότι ο λαός δεν έχει την δυνατότητα να αποκτήσει εκείνος τη γνώση που παράγουν οι εργάτες της σκέψης γιατί στερείται από κοινωνικούς μηχανισμούς αφομοίωσης. Στην πραγματικότητα γιατί για πολλές και διάφορες αιτίες μένει καταπιεσμένος, αμαθής, αμόρφωτος, και έτοιμο θύμα. Η επιστήμη, η παιδεία και η μάθηση ελέγχονται από το κράτος το οποίο από κοινή θέληση του λαού, που θα ‘πρεπε να είναι, έχει μετατραπεί σε κύριο υποστηρικτή του κεφάλαιου, της κοινωνικής αδικίας και της καταπίεσης.

Άξιο μελέτης βαθύτερης είναι το πώς απαντιούνται τα ερωτήματα που αφορούν στο γιατί οι Έλληνες με την πλουσιότερη πηγή και κληρονομιά σκέψης βρίσκονται στη θέση που είναι σήμερα; Γιατί δεν χρησιμοποιούν όλοι την υπεραξία σκέψης που παρήγαγαν οι πρόγονοι; Γιατί τρέχουν πίσω από τα πρότυπα που τους οδηγούν μαθηματικά στην υποδούλωση ενώ υποστηρίζουν μόνιμα, συστηματικά και με επιμονή την αφυσικότητα και τη μη κανονικότητα;

Η κανονικότητα φαίνεται ότι είναι μια απατηλή λέξη που δίνει άλλοθι σε οποιαδήποτε μικρή ή μεγάλη ομάδα θέλει να επιβληθεί. Στην εποχή μας τα ΜΜΕ μπορούν να καθιερώσουν και να στηρίξουν οτιδήποτε σύμφωνα με όσα επιθυμεί αυτός που κατέχει τη δύναμη και την όποια εξουσία. Η κανονικότητα ερμηνεύεται σαν ισορροπία, σταθερότητα, ορθότητα, ομαλότητα, αρμονία, συμβατότητα και όλα τα σε -ότητα εφόσον δεν αντιβαίνει τη φυσικότητα, την περιοδικότητα και τα υπόλοιπα σε -ότητα. Υπάρχουν πολλές κανονικότητες όπως η μαθηματική, η εκκλησιαστική, η μουσική, η αρχιτεκτονική, η οικονομική, η κοινωνική κοκ. Θα μπορούσε να είναι κανονικότητα ένα πλέγμα γενικών αρχών που να οδηγεί τους τρόπους που γίνονται τα πράγματα χωρίς να θίγεται η ξεχωριστή και επιμέρους οντότητα των διάφορων δραστηριοτήτων ή των μορφών της δράσης. Οι προσπάθειες όμως που γίνονται από τους ειδικούς δεν έχουν αυτή την κατεύθυνση αλλά την τελείως αντίθετη. Η σύγχυση είναι γενικευμένη αφού ο απλός άνθρωπος προκειμένου να υπάρξει πρέπει να ακολουθεί κανόνες τις περισσότερες φορές αλληλοσυγκρουόμενους. Η ίδια η ζωή πολεμάει τον γνώμονα με τον οποίο θα γινόταν επιτρεπτό να επιλέγεται ο κανόνας για τις διάφορες δραστηριότητες. Πράτει το αντίθετο και καταστρέφει τη φυσικότητα, η οποία κατά κανόνα ταυτίζεται με τη ζητούμενη κανονικότητα. Μπορούμε έτσι να ορίσουμε σαν κανονικό ό,τι δεν αντιβαίνει το φυσικό όσο δυσάρεστο ή στείρο κι αν είναι. Οι παραβιάσεις βέβαια της φυσικότητας δε θα πάψουν αλλά ένα νέο πεδίο δράσης και αναζήτησης θα δημιουργηθεί για τους ευαίσθητους και δημιουργικούς ανθρώπους. Οι τέχνες μπορούν κάλλιστα να γίνουν οι φορείς μιας τέτοιας αναζήτησης.

Η γενίκευση του αφύσικου αυτοματισμού παράγει τεράστια μεγέθη ελεύθερου χρόνου με αποτέλεσμα να δημιουργείται εξαιτίας του τεράστιο πρόβλημα για τις κοινωνίες. Συγχρόνως όμως δημιουργείται και ένα τεράστιο πεδίο εκμετάλλευσης για τους κυρίαρχους. Είναι τώρα πια αποδεδειγμένο από τις επιστήμες ότι η αργία είναι αφύσικη για τον άνθρωπο και ότι η μη δράση τον οδηγεί σε αφύσικη, βίαιη και ακόμα και καταστροφική δράση. Έτσι εφευρέθηκε το σαββατοκύριακο και οι διακοπές και όλες οι δραστηριότητες γύρω απ’ αυτές. Ενώ είναι αφύσικο για τους κυρίαρχους να μην εκμεταλλεύονται ακόμα και τα διαλείμματα της εργασίας, εκείνοι παρέχουν διευκολύνσεις διακοπών. Είναι αφελείς όσοι πιστεύουν ότι οι παραχωρήσεις αυτές από την κυρίαρχη τάξη προέρχονται από ευαισθησία ή από συμπαράσταση προς τους εργαζόμενους. Ήδη το ελαστικό ωράριο διαγράφει για το μέλλον μία νέα ημέρα αργίας την εβδομάδα. Το κεφάλαιο αντελήφθη ότι οι εργαζόμενοι με τους νέους τρόπους είναι πιο αποδοτικοί αν δουλεύουν λιγότερο και έτσι το κέρδος αυξάνει και οι κίνδυνοι μειώνονται.

Δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσει ο απλός άνθρωπος ότι ο ελεύθερος χρόνος που αφιερώνει συνήθως σε κάποιες «διασκεδάσεις» και τις οποίες εκμεταλλεύονται κοινωνικά τεράστια συμφέροντα, προκύπτει απ’ τη στυγνή εκμετάλλευση που υφίστανται άνθρωποι σχεδόν στην κατάσταση του δούλου. Το χειρότερο είναι ότι πιστεύουν ότι η απασχόλησή τους ανήκει σε μία κανονικότητα. Με άλλα λόγια λέμε ότι η απόλαυση ενός χορτασμένου δυτικού που απολαμβάνει την εικόνα στην τιβί μιας ημίγυμνης «καλλονής» να παίρνει πόζες προκλητικές πάνω σε ένα χαλί που ύφαναν χεράκια πεινασμένων παιδιών σε κάποια χώρα μακρινή είναι μια κανονική κατάσταση. Μήπως η διαδήλωση των εξαγριωμένων και ένοπλων φανατικών που γυρεύουν να επιβληθούν  ορισμένοι κανόνες πειθαρχίας ή αποκλεισμού στους έγχρωμους ή ακόμη και σε όλους, πάντα γερμανικής ή αμερικάνικης έμπνευσης, μπορεί να θεωρείται κανονική πολιτική διαμαρτυρία; Γίνεται φανερό ότι όσοι επαγγέλλονται την κανονικότητα ενός κοινωνικού ή άλλου μαζικού συστήματος κοροϊδεύουν τους άλλους και τους εαυτούς τους, κοκορευόμενοι οι ίδιοι με το να μετρούν το κέρδος που απεκόμισαν.

Το αδιέξοδο της επιστήμης υπηρέτριας της εξουσίας η οποία ενώ από την ίδια τη φύση της και τους περιορισμούς της παρατηρεί και επιβεβαιώνει τον κόσμο των φαινομένων, θέλει να επιβάλλει όμοια όρια στον κόσμο των λεγομένων και στον κόσμο των νοουμένων, πράγμα που αποκλείεται να συμβεί. Είναι ζωτικής σημασία για την κατανόηση της κανονικότητας ή της φυσικότητας η σκέψη του Ηράκλειτου που τοποθετεί τον άνθρωπο ανάμεσα στον θεϊκό και τον ζωικό κόσμο, δηλαδή ανάμεσα στο αιώνιο και το παροδικό. Με αυτή την τοποθέτηση ο άνθρωπος είναι δυνάμει ο λόγος, η σχέση, σαν να λέμε το πλήρες φέρον. Το μέτρο.

Θα ρωτήσει κάποιος μετά απ’ όλα αυτά, υπάρχει ή δεν υπάρχει κανονικότητα; Γι αυτούς που είναι άνθρωποι, υπάρχει, γιατί υπάρχουν και άλλοι που μιμούνται τους ανθρώπους. Είναι μία δύσκολη ερώτηση και η απάντηση ίσως χρειάζεται μια ολόκληρη ζωή.