Δια βίου ημιμάθεια και υποταγή (δεύτερο μέρος)

Σ’ αυτό το δεύτερο μέρος του κειμένου σημειώνονται εκλεκτικά και περιληπτικά αποσπάσματα από τις νεότερες θεωρίες και επιστημονικές θεωρήσεις, του Δομισμού, της Κυβερνητικής και της Γενικής Θεωρίας των Συστημάτων.

Μεγάλο πλήθος γνωστικής ύλης την οποία όλες οι επιστήμες χρησιμοποιούν, ενσωματώνουν και συμπληρώνουν τις δικές τους θεωρήσεις, με μόνη εξαίρεση την παραδοσιακή και συμβατική Ιατρική. Κυρίως γιατί ο τρόπος και η θεώρηση της έχει αναθέσει την έρευνα στις φαρμακευτικές εταιρείες και στην αγορά. Είναι στενά συνδεδεμένη και σύμμαχος μιας πολιτικής και επιστημονικής ψευδο-ανάπτυξης και προόδου και κρατά μια στάση αυθεντίας συμπλέοντας με τις οικονομικές επιδιώξεις του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος, είτε αυτές χαράσσονται από την σοσιαλιστική ή καπιταλιστική σωρευτική άποψη του κεφάλαιου, της αγοράς, της κερδοσκοπίας και της κυριαρχίας. Όλοι υποταγμένοι, εργαζόμενοι, επαγγελματίες, υπάλληλοι δημόσιοι ή όχι, οι πάντες ακολουθούν μια ξέφρενη πορεία τεχνολογικών εφαρμογών, μιας υποτιθέμενης νέας κοινωνίας.

 

Όλες οι βιολογικές λειτουργίες διαθέτουν αυτορύθμιση (feedback και biofeedback), κυρίως γιατί ο άνθρωπος και οι κοινωνίες διατηρούν την δομική τους οργάνωση απορροφώντας, από το εξωτερικό περιβάλλον, ύλη, ενέργεια και πληροφορίες με τις διαθέσιμες λειτουργικές διαδικασίες του οργανισμού τους. Αυτές οι διαδικασίες αυτορύθμισης (ομοιοστασία) συντηρούν την δομή και τις λειτουργίες τους σε δυναμική (εύκαμπτη) ισορροπία, τόσο με το εξωτερικό όσο και με το εσωτερικό περιβάλλον. Ο J. Piaget διακρίνει δύο τύπους αυτορυθμίσεων. Η πρώτη αυτορύθμιση διατηρεί την εσωτερική σταθερότητα και την ισορροπία της δομής στην διάρκεια των μετασχηματισμών της. Η δεύτερη αυτορύθμιση ενσωματώνει τις δομές, σαν υποσύνολα, όταν οργανώνονται στην συγκρότηση μιας πιο σύνθετης δομής. Πόσο μάλλον όταν αυτή η σύνθετη δομή είναι ένας μικρόκοσμος όπως είναι ο άνθρωπος.

Με τη θεώρηση αυτή μπορούμε να κατανοήσουμε τα καταστροφικά αποτελέσματα που επιφέρει στην υγεία η πολυφαρμακία που εφαρμόζεται σε ένα αυτορυθμιζόμενο Όλο που είναι ο άνθρωπος. Ένα τέτοιο σύστημα προσδιορίζεται από την άποψη της ουσίας σαν ύλη αλλά και από την άποψη της συμπεριφοράς του (Blauberg – Sadovsky – Yudin). Είναι φανερό ότι λόγω του θέματος το σημείωμα αυτό και στα δύο μέρη του δίνει ψήγματα μόνον πληροφοριών από επιστήμες που έχουν καθιερωθεί και εφαρμόζονται σαν πυλώνες μιας σύγχρονης γνωστικής πραγματικότητας. Στο τέλος αυτού του δεύτερου μέρους του σημειώματος παρατίθεται μία δειγματοληπτική βιβλιογραφία για όσους θα ήθελαν να εμβαθύνουν στα διάφορα θέματα.

 

Κάθε καλόπιστος και σκεπτόμενος παρατηρητής αντιλαμβάνεται καθαρά το γεγονός ότι η σημερινή ιατρική δεν λαμβάνει υπόψη της τον άνθρωπο σαν Όλο αλλά σαν συνάθροισμα ή σύνολο εξαρτημάτων. Το αποτέλεσμα είναι η πολυφαρμακία και η απορύθμιση της ομοιοστασίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο όλο και νέες «ασθένειες» θα εκδηλώνονται με την μορφή συστημικών απορυθίμσεων ( ηπατίτιδα β, έιτζ, διάφοροι μεταλλαγμένοι ιοί, Κορωνιός κα).

 

Η αλληλεξάρτηση των στοιχείων που αποτελούν ένα Όλο, λέει ο Bertalanffy, ότι ξεχωριστές μετρήσεις μπορούν να μετρηθούν σε ξεχωριστές λειτουργίες ή στοιχεία ενός αυτορυθμιζόμενου συστήματος. Αν όμως οι λειτουργίες ή τα στοιχεία αυτά συνδέονται δομικά μεταξύ τους, το αποτέλεσμα της μέτρησης θα εξαρτηθεί από το σύνολο του συστήματος και θα είναι διαφορετικό όταν μετριέται χωριστά.

Στο θέμα αυτό έχουμε ένα κατασκότεινο σημείο, δηλαδή, το πώς καθορίζεται η θεραπεία στην συμβατική ιατρική. Η λατρεία των μετρήσεων την οδηγεί σε διαφορετικά φάρμακα για κάθε σύμπτωμα που έχει. Λαμβάνει έτσι ο ασθενής διαφορετικά φάρμακα συντηρώντας καθημερινά ένα πολυμέτωπο αγώνα, ενώ αυτός είναι ένας και ολόκληρος, επειδή η σύγχρονη ιατρική θεωρεί τα συμπτώματα ξεχωριστές ασθένειες. Οι φυσικές λειτουργίες της ομοιοστασίας του ασθενούς ανοίγουν πολλαπλά μέτωπα καταπιέζοντας τα συμπτώματά του και έτσι αυτός γίνεται χρόνιος ασθενής και δεν θεραπεύεται. Οι βιομηχανίες φαρμάκων όμως, διατηρούν έτσι μονίμως τους πελάτες τους και τους αυξάνουν. Στην απλή σκέψη αυτό δικαιολογείται κάνοντας το συλλογισμό ότι αφού τρώει κάθε μέρα, παίρνει και τα φάρμακά του κάθε μέρα. Άλλο όμως πράγμα είναι η αυτορύθμιση και άλλο η διάθρεψη. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ιατρική δεν θεραπεύει αλλά ρυθμίζει με τα ιδιοσκευάσματα που της προτείνουν οι φαρμακευτικές εταιρείες παρατείνοντας την ασθένεια ή δημιουργεί τις συνθήκες να εκδηλωθεί η απορύθμιση σε άλλο όργανο ή λειτουργία.

 

Τα κοινωνικά προβλήματα στην υγεία και την εκπαίδευση είναι πολιτικά προβλήματα και, όπως φαίνεται, το σύγχρονο πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να τα λύσει.

Δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι οι επάλληλες οικονομικές και νομισματικές κρίσεις διαγράφουν το τέλος του καπιταλισμού. Το σωρευμένο επί αιώνες κεφάλαιο δεν μπορεί να διανεμηθεί, οι ανισότητες αυξάνονται. Ήδη ο καπιταλισμός σώρευσε στο σήμερα δανεικά από το μέλλον κεφάλαια και υπεραξία, με όπλο την τεχνολογία με την οποία ο σημερινός εγκέφαλος δεν μπορεί να έχει σχέση εκτός από το κινητό τηλεφωνάκι  του κουτσομπολιού και του χαζολογήματος.

Το μέλλον είναι ετοιμόγεννο. Τι θα γεννήσει; Έναν νέο ναζισμό τεχνολογικό ή μία πράσινη (οικολογική) δημοκρατία; Άγνωστο.

 

Κράτησα για το τέλος μία σημείωση που αφορά θέματα Κυβερνητικής και Δομισμού εξαιρετικά χρήσιμη για όποιον επιθυμεί να κατανοήσει τόσο τον άνθρωπο σαν Όλο όσο και την κοινωνία, και αφορά τον όρο «ομοιοστασία».

Ο όρος αυτός της Κυβερνητικής δηλώνει την προσαρμογή ενός δυναμικού συστήματος στις εξωτερικές συνθήκες με τον όρο να διατηρείται μια κατάσταση ισορροπίας στο εσωτερικό του.

Επειδή στα συστήματα αυτά, όπως πχ στους ζωντανούς οργανισμούς  στους οποίους ιδιαίτερα αναφέρεται, η ισορροπία δεν αποτελεί στατική κατάσταση αλλά είναι δυναμική, δηλαδή η ομοιοστασία αποτελεί διαδικασία συνεχών αυτορυθμίσεων για την επαναφορά τους στα φυσιολογικά επίπεδα μετά την διέγερση ή την απορρύθμιση. Χάρις σε αυτές τις αυτορυθμίσεις η ομοιοστασία έχει την ικανότητα να περιορίζει ή να αυξάνει τις τιμές των θεμελιωδών μεταβλητών μέσα στα φυσιολογικά τους όρια. Ανεξάρτητα από τις μεταβολές του περιβάλλοντος ή από ανωμαλίες της εσωτερικής λειτουργίας. Η δράση αυτή γίνεται με υποκειμενική αξιολόγηση για κάθε άτομο και όχι άκαμπτη αντικειμενική οριοθέτηση των μεταβλητών.

Η εσωτερική θερμοκρασία, η περιεκτικότητα της γλυκόζης, της αδρεναλίνης, των ιόντων υδρογόνου κα, πρέπει να κυμαίνονται μέσα σε κανονικά όρια. Αυτά τα όρια για την σύγχρονη ιατρική έχουν οριστεί στατιστικά.

Όταν γίνεται υπέρβαση των ορίων αυτών ο οργανισμός αντιδρά με μετατροπή του φυσιολογικού προγράμματός του (εκκρίσεις ορμονών, αλλαγή μεταβολισμού κα) για παράδειγμα όταν ανέβει η θερμοκρασία από καταπόνηση ή τρέξιμο παράγεται ιδρώτας. Η ομοιοστασία αντικατέστησε τις αφηρημένες έννοιες του «οργανικισμού». Κατά τον Wiener συνίσταται από μηχανισμούς αρνητικής επανάδρασης που προασπίζουν τον ζωντανό οργανισμό από τις δράσεις αποσύνθεσης και διεξάγονται με την βοήθεια της διατήρησης και της μεταβίβασης της πληροφορίας.  Οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί συνιστούν το αντιστρεπτό σύστημα ελέγχου με το οποίο ο ζωντανός οργανισμός διατηρεί την «αναλλοίωτή» του. Ενώ οι γόνοι συνιστούν το μη αντιστρεπτό σύστημα ελέγχου των αλλαγών του. Η «αναλλοίωτη» είναι αυτό το όριο που μένει αμετάβλητο κατά την διαδικασία των μετασχηματισμών μιας δομής. Για παράδειγμα, η μελωδία, άσχετα ως προς το όργανο. Ή το νόημα μιας πρότασης, ή ενός κειμένου, άσχετα με τη γλώσσα.

 

Το πολιτικό σύστημα που επικράτησε καλλιεργεί την ατομική αλαζονεία, την λατρεία του κέρδους, την σώρευση γενικά, δηλητηριάζοντας συνεχώς το παγκόσμιο συνειδητό. Υποστηρίζει τα μονοπώλια και την άφρονη τεχνική καταστρέφοντας στην ουσία την οικονομία και την φύση και αυξάνοντας συνεχώς την ανισότητα. Σε σχέση με το παγκόσμιο κράτος και τις κυβερνητικές μηχανές εξουσίας ο Wiener προειδοποιεί με αυτά τα λόγια:  Μίλησα για μηχανές, αλλά όχι μόνο για μηχανές με μυαλό από χαλκό και νεύρα από ατσάλι. Όταν οι άνθρωποι δένονται μέσα σε μία οργάνωση στην οποία χρησιμοποιούνται, όχι με τα πλήρη δικαιώματά τους σαν υπεύθυνα ανθρώπινα όντα, αλλά σαν έμβολα και μοχλοί και άξονες, τότε δεν έχει καμία σημασία το γεγονός ότι η πρώτη τους ύλη είναι σάρκα και αίμα. Εκείνο που χρησιμοποιείται σαν εξάρτημα σε μια μηχανή δεν είναι παρά ένα εξάρτημα σε μια μηχανή. ... Ο χρόνος επείγει και η ώρα της εκλογής του καλού ή του κακού μας χτυπά την πόρτα (N. Wiener Κυβερνητική ή Έλεγχος και Επικοινωνία στα Ζώα και στις Μηχανές, Καστανιώτης Αθήνα 1970).

 

 

Βιβλιογραφία

 

·      Ashby, W.R. “An introduction to Cybernetics” Chapman and Hall, London 1956

·      Ayer, A.J. “The problem of knowledge” Pelican, 1961

·      Bertnlanffy, L. von “Robots, men and minds”  G. Brazillier, N. York 1967

·      Blandino, G. “Problemi e dottrine di biologia theorica”  Minerva Medica, Bologna 1960

·      Escarpit, R. “Théorie générale de l’information et de la communication”  Hachette, Paris 1976

·      Hahnemann, S. “The chronic deseases”  B. Jain,  N. Delhi 1972

·      Μπιτσάκης, Ε. «Η δυναμική του ελαχίστου»  Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1982

·      Ν.Wiener «Κυβερνητική και κοινωνία»  Παπαζήσης,  Αθήνα 1970

·      Ν. Wiener “Κυβερνητική ή έλεγχος και επικοινωνία στα ζώα και στις μηχανές”  Καστανιώτης Αθήνα.

·      L. Couffignal  “La Cybernetique”  P.U.F., Paris 1972

·      W.R. Ashby “Design for a brain” Chapman and Hall, London 1960

·      Blauberg-Sadosky-Yudin “Systems Theory”  Progress, Moscow 1977