Το «εγώ» κυβερνήτης (7/7/2018)

Μέσα στο άπειρο σύμπαν η γνωστική «εαυτότητα» του ανθρώπου αντιλαμβάνεται ένα σχήμα δίπολο που έχει σαν πόλους την τάξη, τον κόσμο δηλαδή, αφενός κι αφετέρου τον άλλο πόλο, της αταξίας, το χάος. Η λογική του σχήματος αυτού προκύπτει από την έλλειψη αντίληψης του χώρου του απείρου, αν έχει χώρο, μέσα στον οποίο εγκαθίσταται το σχήμα. Ο χώρος του απείρου που περιβάλλει το λογικό σχήμα είναι το άγνωστο. Η μάθηση κατευθύνεται και αφορά σε περιοχές του αγνώστου που εντάσσονται σιγά-σιγά ανάλογα με την μαθησιακή ικανότητα του ατόμου στο λογικό σχήμα. Ο μηχανιστικός χαρακτήρας του τρόπου σκέψης που επικρατεί θεωρεί ότι κάθε νέα προσθήκη στο λογικό σχήμα μειώνει την άγνωστη περιοχή. Αυτό θα συνέβαινε αν το άγνωστο είχε όρια. Αλίμονο, δεν είναι έτσι, γιατί ο χώρος του αγνώστου αντί να μειώνεται μεγαλώνει, αφού κάθε νέο δεδομένο προκαλεί τη γέννηση νέων ερωτημάτων, δηλαδή, αύξηση της άγνωστης περιοχής. Αυτή είναι η μοίρα του μικρού ελαχίστου μικροσύμπαντος που είναι ο άνθρωπος, δηλαδή να διευρύνεται συνεχώς. Ο κυβερνήτης αυτού του λογικής δομής συστήματος σκέψης που διαθέτει ο άνθρωπος είναι το «εγώ» και η «εαυτότητά» του και έτσι εξουσιάζει και στην πραγματικότητα ευθύνεται. Εδώ θα πρέπει να τονιστεί η ανάγκη διάκρισης των εννοιών αντιλαμβάνομαι, μαθαίνω, γνωρίζω.

Η συνεχής προσαρμογή ενός σχεδίου δράσης μέσα σε διαφορετικές συνθήκες καθώς και το σύνολο των μέσων που χρησιμοποιούνται ώστε η δράση να έχει αποτελεσματικότητα έχει ανάγκη ενέργειας η οποία χρησιμοποιείται για την κίνηση. Η ενέργειες που απαιτούνται είναι οι γνωστές μορφές ενέργειας, δηλαδή, η κινητική, η χημική, η μηχανική, η θερμική, η ηλεκτρική, η πυρηνική και τέλος η ακτινοβολία. Αυτές οι ενέργειες μπορούν να παίξουν και ρόλο κινήτρου γιατί είναι φυσικές και τις διαθέτει ο άνθρωπος από τη φύση του.

Η κυβέρνηση μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολλούς συνδυασμούς πράξεων και ιδεών. Μέρη της είναι η εκλογή και εγκατάσταση του αρχικού προγράμματος, εκτός βέβαια του έμφυτου, και η κατά τη διάρκεια της διαδικασίας τροποποίησή του. Απαιτούνται και για τα δύο γνώσεις για το περιβάλλον και των αντιδράσεών του καθώς και συνεχής ροή πληροφοριών που προέρχονται από αυτό σε κάθε στιγμή. Η δράση διεξάγεται με την εντολή και τον έλεγχο της εκτέλεσης και του αποτελέσματος. Ο βασικός μελετητής του συστήματος (Couffignal) λέει ότι η οδήγηση είναι πνευματική δραστηριότητα που περιλαμβάνει τον έλεγχο και την πληροφορία. Κατ’ ανάλογο τρόπο την  ορίζει και ο δημιουργός της κυβερνητικής (Wiener) ως μεταβίβαση εντολής διαμέσου της πληροφορίας που εξετάζει εάν έγινε κατανοητή και αν εκτελέστηκε. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι αντικείμενο της κυβερνητικής δράσης, κατά την επιστήμη, είναι η δραστηριότητα για την εφαρμογή ενός σχεδίου. Διατηρώντας βέβαια τον διαλεκτικό χαρακτήρα: δράση – έλεγχος – διόρθωση – επανάδραση κοκ.

Σε μια επιτυχή επιχείρηση η κυβέρνηση δεν ανάγεται μόνον στον αυτοματισμό της επανάδρασης που έχει εγκατασταθεί στο πρόγραμμα αλλά και στην τροποποίηση της δράσης ενός τμήματός του το οποίο ορίζει τις επιλογές της ζωής μέσω του προγραμματισμού. Χωρίς όμως να υιοθετείται αυτοματική επανάδραση, πχ: όταν συμβαίνει αυτό «εγώ» απαντώ «έτσι».

Ο κυβερνητικός προγραμματισμός και η οργάνωση της δράσης πρέπει να συνυπολογίζει το σθένος και την τεχνητή κατάρτιση που κατέχει το «εγώ» και η «εαυτότητά» του που χρειάζεται να διατεθεί στο ορισμένο έργο και αντικείμενο, πράγμα που σημαίνει την ύπαρξη ενός δυναμικού της εαυτότητας.

Ο χώρος μέσα στον οποίο διεξάγεται η δράση έχει τα χαρακτηριστικά ενός διανύσματος μέσα στο οποίο ισχύουν συμβάσεις. Εκτός δηλαδή από τις φυσικές και τις ενστικτώδεις ανάγκες χρειάζεται και η επίγνωση του γνωστικού πεδίου που διαθέτει το άτομο αλλά και ποιες είναι οι μαθησιακές του ικανότητες. Χρειάζεται να εξετάζεται ποιο προέχει: η αναγκαιότητα ή η ωφέλεια; Είναι το εμπρόθετο ή το τυχαίο, ή μήπως αυτά τα δύο αυτόματα, δηλαδή το εμπρόθετο και το απρόθετο, είναι τα όρια του δημιουργικού χώρου;

Το λογικό σχήμα είδαμε ότι αποτελείται από τον χώρο μεταξύ των πόλων τάξη και αταξία. Η διφασική αυτή διάταξη ορίζει δύο κατευθύνσεις: την οργανωτική και την διαλυτική. Κάθε αντιφασικό ζεύγος μπορεί να ταυτιστεί, σαν πρότυπο, με αυτήν την απεικόνιση των ενεργειών που διέπουν όλο το σύμπαν. Η κατεύθυνση από τη φυσική αταξία προς την φυσική τάξη, η αρνητική εντροπία δηλαδή, έχει ως όριο την σαν αναλλοίωτη ποιότητα, τη σταθερά «εμπρόθετο». Δηλαδή, την εκ του τεχνητού αυτομάτου κίνηση. Η παραβίαση αυτής της αναλλοίωτης σταθεράς, δηλαδή η καθιέρωση της αυτόματης αντίδρασης σε ό,τι συμβαίνει, προκαλεί την κυριαρχία της τάξης και καταλήγει στην ομοιομορφική και άκαμπτη οργάνωση. Σε αυτήν την περίπτωση η αυτονομία του ανθρώπου μετατρέπεται σε ετερονομία και η αλληλεξάρτηση σε αλληλεπίδραση.

Αντίστροφα η κατεύθυνση από τη φυσική τάξη προς τη φυσική αταξία, η θετική εντροπία δηλαδή, έχει ως όριο το απρόθετο, με κορυφαίο γεγονός τον θάνατο, δηλαδή το αυτόματο αποκαθίσταται σαν φυσικό και η παραβίαση αυτού του ορίου προκαλεί την αταξία που καταλήγει στην ποικιλόμορφη ευκαμψία και στη διάλυση. Έτσι έχουμε ένα κοινό διάστημα μεταξύ των πόλων όπου το εμπρόθετο αυτόματο και το απρόθετο αυτόματο συνυπάρχουν. Αυτός ο χώρος είναι ο δημιουργικός χώρος και ο λόγος του σθένους των δύο κατευθύνσεων ορίζει το αποτέλεσμα ως εριστικό ή ερωτικό.